Jednym z filarów stabilności obrotu gospodarczego jego możliwość skutecznego i szybkiego dochodzenia roszczeń pomiędzy jego uczestnikami. Nie zawsze jednak zapłatę udaje się otrzymać polubownie, a do czasu uzyskania prawomocnego orzeczenia i skierowania go do egzekucji może minąć wiele czasu.
Celem instytucji zabezpieczenia jest zapobieganie sytuacji, w której dłużnik wyzbywa się swojego majątku lub utrudnia jego egzekucję w trakcie trwania procesu. Stąd też, istotnym elementem strategii procesowej przedsiębiorcy powinno być odpowiednie zabezpieczenie swoich roszczeń, aby uniknąć sytuacji, w której po wieloletnim procesie okazuje się, że dłużnik już dawno nie posiada majątku i potencjalna egzekucja nie będzie skuteczna.
Zabezpieczenie roszczeń w postępowaniu gospodarczym
Zabezpieczenie może być udzielone przez sąd jeszcze przed wszczęciem postępowania, ale także w jego trakcie oraz przez komornika sądowego na podstawie tytułu zabezpieczającego. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego (KPC) regulujące zabezpieczenie roszczeń w postępowaniu w sprawach gospodarczych zostały zmienione w 2019 roku. Nowelizacja wprowadziła kilka istotnych zmian, które mają na celu ułatwienie i przyspieszenie zabezpieczenia roszczeń przedsiębiorców o charakterze majątkowym, są to m.in.:
- wprowadzenie domniemania uprawdopodobnienia interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia, gdy żądającym udzielenia zabezpieczenia jest powód dochodzący zapłaty należności z tytułu transakcji handlowej w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych;
- wprowadzenie możliwości zabezpieczenia roszczenia o zapłatę na podstawie wyroku sądu pierwszej instancji wydanego w postępowaniu gospodarczym, bez nadawania mu klauzuli wykonalności;
- wprowadzenie możliwości wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym na podstawie dołączonej do pozwu umowy, dowodu spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego, dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, jeżeli powód dochodzi należności zapłaty świadczenia pieniężnego w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, odsetek w transakcjach handlowych lub rekompensaty za koszty odzyskiwania należności (taki nakaz zapłaty z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności).
Wniosek o zabezpieczenie
Co do zasady do udzielenia zabezpieczenia właściwy jest sąd, do którego właściwości należy rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji. Wniosek o zabezpieczenie może być zgłoszony w pierwszym piśmie procesowym np. w pozwie (w takim przypadku wniosek nie będzie podlegał opłacie). Ponadto, zasadniczo wniosek o udzielenie zabezpieczenia podlega rozpoznaniu bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie tygodnia od dnia jego wpływu do sądu.
Wniosek o zabezpieczenie to ważny element strategii procesowej przedsiębiorcy, który pozwala na skuteczniejsze i szybsze dochodzenie należności w obrocie profesjonalnym. Dzięki wprowadzonym zmianom w przepisach KPC, przedsiębiorcy mają większe możliwości zabezpieczenia swoich roszczeń, co powinno skłaniać do bardziej proaktywnego podejścia wobec ochrony swoich interesów i monitorowania należności, a dalej do przeciwdziałania powstawaniu zatorów płatniczych.