W dzisiejszym świecie, gdzie precyzja i staranne przygotowanie spraw są kluczowe, pojawia się zjawisko, które wywołuje kontrowersje w środowisku prawniczym i wśród opinii publicznej - tzw. ślepy pozew. Czym dokładnie jest, jakie rodzi kontrowersje oraz jakie rozwiązania są proponowane w Polsce? Czy ślepe pozwy zostały już uregulowane w obowiązujących przepisach?
- Czym jest ślepy pozew?
- Polskie prawodawstwo
- Przykłady zastosowania
- Ślepy pozew – narzędzie przyszłości?
- Legislacja dostrzega problem
Czym jest ślepy pozew?
Ślepy pozew to szczególny rodzaj pozwu, w którym powód (osoba wnoszącą sprawę), w którym szczegóły dotyczące pozwanego (osoby pozwanej) lub precyzyjny zakres roszczeń są niepełne lub nawet nieznane w momencie składania dokumentów do sądu. W praktyce oznacza to, że powód decyduje się na wniesienie sprawy w oparciu o domniemania lub ogólne przesłanki, licząc na to, że szczegóły zostaną ustalone w toku postępowania lub uzyskane na etapie gromadzenia dowodów.
Przykładowo: osoba, która doznała szkody, może zdecydować się na wniesienie ślepego pozwu przeciwko nieznanemu sprawcy, zakładając, że w toku sprawy uda się zidentyfikować tożsamość odpowiedzialnej osoby. Tego typu pozwy bywają również stosowane w sytuacjach, gdy powód wie o potencjalnym naruszeniu prawa, ale nie dysponuje jeszcze pełnymi informacjami na temat osoby lub podmiotu, który dopuścił się tego naruszenia.
Polskie prawodawstwo
W polskim systemie prawnym ślepe pozwy nie zostały jeszcze uregulowane w sposób bezpośredni. Z uwagi na rosnącą rolę internetowych opinii, zwalczanie anonimowych pomówień w drodze ślepego pozwu jako narzędzia w cywilnym dochodzeniu roszczeń wydaje się szczególnie potrzebne. Z uwagi na rosnące znaczenie tego narzędzia prawnego, pojawiają się propozycje legislacyjne i zmiany w praktyce orzeczniczej, które mogłyby zwiększyć skuteczność stosowania takich pozwów.
1. Identyfikacja pozwanych w toku postępowania: Obecne przepisy Kodeksu postępowania cywilnego dopuszczają możliwość ustalania danych pozwanych na podstawie wniosków dowodowych złożonych przez powoda. Jednak w wielu przypadkach, szczególnie w sprawach związanych z naruszeniami w internecie, procedury te są czasochłonne i mało efektywne. Środowiska prawnicze postulują, aby uprościć te procedury, szczególnie w sprawach związanych z naruszeniami w internecie np. poprzez nałożenie na dostawców usług internetowych obowiązku szybszego przekazywania danych użytkowników, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie naruszenia prawa.
2. Nowelizacja przepisów dotyczących przedawnienia: Jednym z głównych powodów składania ślepych pozwów jest krótki okres przedawnienia w niektórych rodzajach spraw. W związku z tym pojawia się postulat wydłużenia tych terminów w sytuacjach, gdy powód nie dysponuje pełnymi danymi sprawcy szkody. Rozwiązanie to pozwoliłoby ograniczyć potrzebę składania pozwów na podstawie niepełnych informacji, dając stronom więcej czasu na zgromadzenie dowodów.
3. Ułatwienie dochodzenia roszczeń konsumenckich: Polski ustawodawca coraz większą wagę przykłada do ochrony konsumentów, co widoczne jest w zmianach w prawie dotyczącym ochrony danych osobowych czy umów zawieranych na odległość. Wprowadzenie specjalnych procedur dla ślepych pozwów w sprawach konsumenckich mogłoby stanowić kolejny krok w tym kierunku, zwłaszcza w sporach z dużymi korporacjami, które często dysponują przewagą informacyjną nad konsumentami.
4. Zmiana podejścia do kosztów procesowych: Aby zapobiegać nadużyciom związanym ze ślepymi pozwami, proponuje się wprowadzenie regulacji dotyczących zwrotu kosztów procesowych w przypadku, gdy pozew okaże się całkowicie bezzasadny. Takie przepisy mogłyby działać odstraszająco na osoby chcące wykorzystywać ślepe pozwy do wywierania presji na pozwanych.
Przykłady zastosowania
Ślepe pozwy znajdują coraz szersze zastosowanie w sprawach związanych z naruszeniem dóbr osobistych w internecie. Przykładowo, osoba publiczna wnosi pozew o zniesławienie przeciwko anonimowemu autorowi komentarza. W takich przypadkach sądy często zobowiązują dostawców usług internetowych do ujawnienia danych użytkownika, co umożliwia kontynuowanie postępowania i identyfikację pozwanego.
Innym obszarem, gdzie ślepe pozwy mogą być użyteczne, są roszczenia przeciwko nieuczciwym kontrahentom w transakcjach internetowych, gdy powód dysponuje jedynie szczątkowymi informacjami na temat drugiej strony. W toku postępowania możliwe jest pozyskanie dodatkowych danych, co pozwala poszkodowanym na skuteczne dochodzenie swoich praw.
Ślepy pozew – narzędzie przyszłości?
Ślepe pozwy, mimo wzbudzających kontrowersji, znajdują zastosowanie w polskim systemie prawnym, choć brak jeszcze dedykowanych regulacji w tym zakresie. Wprowadzenie klarownych przepisów dotyczących możliwości składania takich pozwów, uproszczenie procedur identyfikacji pozwanych oraz wydłużenie terminów przedawnienia mogłyby przyczynić się do zwiększenia ich efektywności i jednocześnie ograniczenia nadużyć.
Warto podkreślić, że ślepe pozwy stanowią odpowiedź na współczesne wyzwania związane z cyfryzacją i trudnym dostępem do informacji. Przy odpowiednich zmianach w prawie mogłyby stać się wartościowym narzędziem ochrony interesów obywateli, zapewniając równocześnie równowagę między prawami powoda i pozwanego.
Legislacja dostrzega problem
W momencie publikacji niniejszego artykułu, w Sejmie trwają prace nad poselskim projektem Polski 2050-TD, dodającym do kodeksu postępowania cywilnego przepisy zakładające postępowanie w sprawie ochrony dóbr osobistych - jeżeli do ich naruszenia doszło w internecie - przeciwko osobom o nieznanej tożsamości.
Projekt zakłada, iż sąd w ciągu siedmiu dni od złożenia pozwu będzie mógł wystąpić z żądaniem do usługodawcy, za pośrednictwem którego doszło do naruszenia dóbr osobistych, o nadesłanie wszystkich posiadanych danych pozwanego oraz o wskazanie danych przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, będącego dostawcą systemu teleinformatycznego, by także od tego przedsiębiorcy uzyskać dane pozwanego. Proponowane rozwiązania mają usprawnić walkę z internetowym hejtem oraz urzeczywistnić ochronę dobrego imienia w sieci.
Autor: Adwokat Kamil Gądek, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy