Znaczenie zasady praworządności
Zasada praworządności jest jednym z podstawowych elementów demokratycznego państwa prawnego, stąd też nie mogło jej zabraknąć w prawie karnym wykonawczym. O jej istocie i nadrzędnym znaczeniu dla całego systemu wykonania kary świadczy fakt, iż została ona zawarta w art. 1 Kodeksu karnego wykonawczego. Kodeks stanowi, iż wykonywanie orzeczeń w postępowaniu karnym, w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe i w postępowaniu w sprawach o wykroczenia oraz kar porządkowych i środków przymusu skutkujących pozbawieniem wolności odbywa się według przepisów niniejszego kodeksu, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 1 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego).
Zobacz również serwis: Sprawy karne
Definicja zasady praworządności
Z omawianej zasady wynika, że organy wykonawcze są ustawowo zobowiązane do niezwłocznego wszczęcia i prowadzenia postępowania wykonawczego. Przy wykonywaniu tego zadania mogą one stosować jedynie jasno określone przepisy prawne, precyzujące nie tylko dostępne środki konieczne do wykonania orzeczenia ale również prawa i obowiązki skazanego.
Powyższe ograniczenia są skorelowane z pozycją skazanego, który ma obowiązek stosować się do poleceń wydawanych przez organy postępowania wykonawczego, a zmierzających do sprawnej realizacji prawomocnego orzeczenia (art. 5 § 2 Kodeksu karnego wykonawczego).
Zobacz również serwis: Prawo karne wykonawcze
Gwarancje zasady praworządności
Istnieje szereg instytucji prawnych dających możliwość kontroli i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń, stanowią one zasadę praworządności w postępowaniu wykonawczym. Zgodnie z kodeksem postępowania wykonawczego do najważniejszych gwarancji powyższej zasady możemy zaliczyć:
- prawo skazanego do składania wniosków i wnoszenia zażaleń na postanowienia wydawane w postępowaniu wykonawczym (art. 6 Kodeksu karnego wykonawczego);
- prawo skazanego do korzystania z obrońcy (art. 8 Kodeksu karnego wykonawczego);
- prawo skazanego do zaskarżania decyzji organów wykonujących orzeczenia, o ile są one niezgodne z prawem (art. 7 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego);
- nadzorcze uprawnienia Centralnego Zarządu Służby Więziennej i podległych im organów oraz sędziowski nadzór penitencjarny (art. 32-36 Kodeksu karnego wykonawczego).