Ogólna zasada dotycząca czynnego prawa wyborczego, czyli prawa do wybierania mówi, że posłów i senatorów może wybrać każdy obywatel polski, który ukończył 18 lat. Jednak to nie jest jedyny warunek, jaki należy spełnić, aby zagłosować w wyborach. Pomimo uzyskania 18 lat, nie mają prawa wybierania osoby:
• pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu – czyli osoby skazane, wobec których sądy stosują jako dodatkowy środek karny pozbawienie praw publicznych, w tym pozbawienie czynnego prawa wyborczego;
• pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu – mogą nimi być osoby pełniące najwyższe funkcje w państwie tzn. Prezydent RP, Prezes Rady Ministrów, ministrowie, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, posłowie i senatorowie w związku z naruszeniem przez nie Konstytucji lub ustaw;
• ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu – osoby częściowe lub całkowite pozbawione zdolności do czynności prawnych.
W wyborach do Sejmu i do Senatu głosować można tylko osobiście i tylko jeden raz.
Zobacz serwis: Wybory parlamentarne 2011
Rejestr wyborców
Osoby, którym przysługuje prawo wybierania posłów i senatorów, wpisuje się do spisu wyborców. Spis wyborców służy do przeprowadzania głosowania w wyborach do Sejmu i do Senatu, do których wybory zostały zarządzone. W spisie wyborców wymienia się:
• nazwisko i imiona,
• imię ojca,
• datę urodzenia,
• numer ewidencyjny PESEL,
• adres zamieszkania wyborcy.
Wyborca może być wpisany tylko do jednego spisu wyborców. Spis wyborców sporządzany jest i aktualizowany przez gminę. Rejestr wyborców jest udostępniany, na pisemny wniosek, do wglądu w urzędzie gminy.
Spis wyborców sporządza się w 2 egzemplarzach, oddzielnie dla każdego obwodu głosowania, według miejsca zamieszkania wyborców, najpóźniej w 14 dniu przed dniem wyborów. Jeden egzemplarz spisu wyborców przekazuje się w przeddzień wyborów przewodniczącemu właściwej obwodowej komisji wyborczej.
Zobacz serwis: Sprawy urzędowe
Bardzo często zdarza się, że w dniu wyborów nie możemy przebywać w miejscu swojego zameldowania. Wyborca przebywający czasowo na obszarze gminy w okresie obejmującym dzień wyborów jest dopisywany do spisu wyborców na wniosek wniesiony do urzędu gminy najpóźniej w 10 dniu przed dniem wyborów.
Pan Andrzej zmienił miejsce pobytu przed dniem wyborów. Może otrzymać na swoje żądanie zaświadczenie o prawie do głosowania w miejscu pobytu w dniu wyborów, przed sporządzeniem spisu wyborców - na podstawie rejestru wyborców, a po sporządzeniu spisu wyborców - na podstawie spisu wyborców. Zaświadczenie wydaje urząd gminy.
Podstawa prawna:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
Ustawa z dnia 12 kwietnia 2001 roku ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz. U. 2007 Nr 190 poz. 1360)