Zasady i tryb wyborów, zgłaszania kandydatów, przeprowadzania oraz warunki ważności wyborów reguluje ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy (Dz.U. 2011 nr 21 poz. 112). Dotyczy m.in.: wyborów do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, czyli rady gminy lub powiatu oraz sejmiku wojewódzkiego. Najbliższe wybory samorządowe odbędą się 16 listopada 2014 roku.
Prawo wyborcze
Prawo wyborcze w znaczeniu podmiotowym to jedno z praw przysługujących obywatelowi. Jest ono dzielone na czynne i bierne.
Zobacz również: Wybory samorządowe 2014 na nowych zasadach
Czynne prawo wyborcze
Prawo wybierania, czyli czynne prawo wyborcze rozumiane jest jako możliwość udziału w głosowaniu poprzez oddanie głosu na swobodnie wybranego kandydata. Możliwość czynnego udziału w głosowaniu uzależniona jest od łącznego spełnienia trzech warunków: obywatelstwa, wieku oraz miejsca zamieszkania.
- Do głosowania w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego uprawnieni są obywatele polscy oraz obywatele Unii Europejskiej niebędący obywatelami polskimi (czyli obywatele jednego z państw członkowskich).
- Wskazane prawo przysługuje osobom, które najpóźniej w dniu głosowania ukończyły 18 rok życia.
- Muszą one także zamieszkiwać na obszarze danej, konkretnej gminy/ powiatu/ województwa.
Warto podkreślić, że ustawodawca posługuje się pojęciem zamieszkania, nie zaś zameldowania. Zgodnie z treścią art. 25 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93) miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu. Stąd o miejscu zamieszania decyduje nie kryterium administracyjne, jakim jest zameldowanie, ale obiektywny fakt przebywania w danej miejscowości z zamiarem stałego pobytu. Pogląd taki wyprowadzić należy z orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego. W wyroku z dnia 22 sierpnia 1996 r. (SA/Gd 1956/95) NSA stwierdził, że „Udział w głosowaniu osób, niezameldowanych na terenie gminy/ powiatu/ województwa, ale stale tam zamieszkujących jest zgodny z prawem. Decydujące znaczenie ma fakt stałego zamieszkania, a nie zameldowanie na pobyt stały”. Stąd nie trzeba być zameldowanym na terenie danej gminy by brać udział w wyborach do jej władz.
Mateusz jest zameldowany w małej miejscowości. Jednak od 5 lat, w związku z podjęciem studiów stale przebywa w Warszawie. Mimo braku zameldowania w stolicy, może w niej brać udział w wyborach samorządowych.
Pozbawienie czynnego prawa wyborczego
Co do zasady wybory mają charakter powszechny, co oznacza, że możliwie największa liczba osób powinna mieć zapewnioną szansę udziału w nich. Stąd sytuacje pozbawienia prawa do głosowania są enumeratywnie wyliczone we wskazanej ustawie. Prawo wybierania przedstawicieli władz nie przysługuje osobom pozbawionym praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu lub praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu a także ubezwłasnowolnionym prawomocnym orzeczeniem sądu.
Polecamy serwis: Wybory
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. - Kodeks wyborczy (Dz.U. 2011 nr 21 poz. 112),
- ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93),
- wyrok NSA z dnia 22 sierpnia 1996 r., (SA/Gd 1956/95).