Jazda pod wpływem alkoholu – możliwości złagodzenia odpowiedzialności
Z biegiem czasu, polskie przepisy karne dotyczące odpowiedzialności za jazdę pod wpływem alkoholu coraz bardziej zaostrzają tę odpowiedzialność. Chodzi nie tylko o stanowczą represję karną wobec sprawcy, ale przede wszystkim o przeciwdziałanie prowadzeniu pojazdów przez pijanych kierowców. Warto jednak mieć świadomość, że wymiar kary może się zmieniać m.in. w zależności od stopnia zawartości alkoholu w organizmie kierowcy.
W zakresie oceny co do ilości alkoholu przyswojonego przez organizm, przepisy karne wprowadzają dwa pojęcia: stan po użyciu alkoholu oraz stan nietrzeźwości.
Stan po użyciu alkoholu
Zgodnie z definicjami zawartymi w art. 46 ust. 2 oraz ust. 3 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982 r., stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:
1) stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo
2) obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.
Stan nietrzeźwości
Stan nietrzeźwości zachodzi zaś, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:
1) stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo
2) obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.
Definicja stanu nietrzeźwości przedstawiona w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi pokrywa się z definicją stanu nietrzeźwości określoną w Kodeksie karnym w art. 115 § 16.
Jazda pod wpływem alkoholu - wykroczenie czy przestępstwo?
Jakie znaczenie ma określenie stężenia alkoholu we krwi bądź jego obecności w wydychanym powietrzu? Takie, że od tego zależy czy jazda pod wpływem alkoholu zostanie potraktowana za wykroczenie (tak będzie gdy mamy do czynienia ze stanem po użyciu alkoholu) albo przestępstwo (tak będzie gdy mamy do czynienia ze stanem nietrzeźwości), co wpływa na wymiar odpowiedzialności karnej.
Innymi słowy, jeśli jesteś kierowcą i prowadziłeś pod wpływem alkoholu, na Twoją korzyść będzie, aby Twój czyn został uznany za wykroczenie.
Zgodnie bowiem z Kodeksem wykroczeń, kto znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega karze aresztu albo grzywny nie niższej niż 50 złotych (art. 87 § 1 k.w.). Zaś zgodnie z Kodeksem karnym, kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (art. 178a § 1 k.k.)
Jeżeli zachodzi podejrzenie, że przestępstwo lub wykroczenie zostało popełnione po spożyciu alkoholu, osoba podejrzana może być poddana badaniu koniecznemu do ustalenia zawartości alkoholu w organizmie, w szczególności zabiegowi pobrania krwi. Najczęściej jednak zostajemy sprawdzeni alkomatem. Wynik badania, jak wspomniano wyżej, może przesądzić o tym, czy popełniliśmy przestępstwo czy wykroczenie.
Alkomaty posiadają błędy pomiarowe
Trzeba mieć na uwadze, że alkomaty posiadają błędy pomiarowe, tzn. przewidziane przez producenta danego alkomatu marginesy błędu pomiarowego. Niedokładność pomiarowa będzie różna w zależności od modelu alkomatu, a co za tym idzie musi być indywidualnie oznaczona dla każdego modelu przez jego producenta. Można taką informację znaleźć w opisie technicznym urządzenia.
Najczęściej margines błędu wynosi od 0,01 do 0,02 miligrama alkoholu w wydychanym powietrzu. Oznacza to, że wynik pomiaru dokonany na urządzeniu przez może się różnić od rzeczywistej zawartości alkoholu w wydychanym powietrzu o +/- 0,01 lub 0,02 mg/l.
Jak widać błąd pomiarowy może mieć ogromne znaczenie, zwłaszcza w sytuacji, gdy sprawca przekracza w niewielkim stopniu próg nietrzeźwości. Może się zdarzyć, że przy uwzględnieniu błędu pomiarowego alkomatu, którym był badany, zostanie uznane przez sąd, że znajdował się w stanie po użyciu alkoholu, a nie w stanie nietrzeźwości, co tym samym skutkować będzie przyjęciem, że dopuścił się wykroczenia, a nie przestępstwa. Wymaga zaznaczenia, że wszelkie wątpliwości pomiarowe powinny być interpretowane na korzyść oskarżonego, zgodnie z zasadą in dubio pro reo.
Co bardzo ważne, badania analizatorem wydechu nie przeprowadza się przed upływem 15 minut od chwili zakończenia spożywania alkoholu lub palenia tytoniu przez osobę badaną. Sam zaś pomiar musi być dokonywany przy użyciu ustnika, który podlega każdorazowo wymianie przed prowadzeniem pomiaru. Opakowanie ustnika należy otwierać w obecności osoby badanej. Badanie wydychanego powietrza może być przeprowadzone również przy użyciu analizatora wydechu niewyposażonego w cyfrową prezentację wyniku pomiaru, a także bez użycia ustnika, jeżeli producent analizatora wydechu przewiduje taki sposób jego eksploatacji. Z badania przeprowadzonego analizatorem wydechu wskazującego na obecność alkoholu w organizmie osoby badanej sporządza się protokół.
Stopień społecznej szkodliwości
Przy rozpatrywaniu przestępstwa z art. 178a § 1 Kodeksu karnego (tj. prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości), „okolicznościami czynu, które należy uwzględnić dokonując ustaleń stopnia społecznej szkodliwości są: klasyfikacja drogi, czas i okres prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości, pokonana odległość, rodzaj prowadzonego pojazdu, to czy sprawca jechał sam, czy też wiózł inne osoby, czy sprawca, poza naruszeniem zakazu kierowania pojazdem w stanie nietrzeźwości, naruszył inne przepisy ruchu drogowego, stopień nietrzeźwości, postać zamiaru i motywacja sprawcy” (wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 23 października 2019 r., sygn. II Ka 222/19).
„Przestępstwo z art. 178a § 1 Kodeksu karnego może popełnić osoba, która znajdując się w stanie nietrzeźwości, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym. Należy pamiętać, że „ruchem lądowym” jest nie tylko ruch na drogach publicznych, w strefach zamieszkania, lecz także ruch w miejscach dostępnych dla powszechnego użytku (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2019 r., sygn. IV KK 567/18).
Co ciekawe, jeśli ktoś jest nietrzeźwy i zasiada za kierownicą – bez włączonego silnika! – zaś samochód jest pchany przez inne osoby, to w świetle orzecznictwa także podlega odpowiedzialności karnej z art. 178a § 1 Kodeksu karnego: „Prowadzeniem pojazdu mechanicznego w rozumieniu art. 178a § 1 k.k. jest także kierowanie pojazdem z wyłączonym silnikiem, wprowadzonym w ruch siłą ludzkich mięśni. Dla przyjęcia odpowiedzialności karnej za czyn z art. 178a § 1 k.k. istotne jest ustalenie stanu nietrzeźwości lub znajdowania się pod wpływem środka odurzającego, prowadzącego pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2018 r., sygn. V KK 156/18).