Najniższa krajowa już 2025 roku może być wyższa, za sprawą dyrektywy UE, którą Polska musi wdrożyć do 15 listopada 2024 roku. Nowe przepisy mają za zadanie wymusić na państwach UE dążenie do podnoszenia płacy minimalnej, przy czym każdy kraj będzie ustalał wysokość najniższej krajowej biorąc pod uwagę m.in. siłę nabywczą, długoterminowe krajowe poziomy produktywności i ich zmiany, jak również poziomy wynagrodzeń, ich rozkład i wzrost.
- Najniższa krajowa w państwach UE
- Wynagrodzenie minimalne według dyrektywy UE
- Kryteria, które mają przyczynić się do adekwatności wynagrodzeń w celu osiągnięcia godnego poziomu życia
- Kiedy wynagrodzenia minimalne uznaje się za adekwatne?
- Jak państwa UE mają ustalać wysokość najniższej krajowej?
- Najniższa krajowa w 2025 roku na nowych zasadach
Najniższa krajowa w państwach UE
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2041 z dnia 19 października 2022 r. w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej zakłada, że państwa członkowskie przyjmują środki niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy do dnia 15 listopada 2024 roku. W związku z tym również Polska jest zobowiązana do wdrożenia dyrektywy w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w UE, w powyższym terminie.
Ministra rodziny, pracy i polityki społecznej Agnieszka Dziemianowicz-Bąk poinformowała ostatnio, w odpowiedzi na interpelację poselską nr 290, że "w związku z pracami nad wdrożeniem dyrektywy 2022/2041/UE w sprawie adekwatnych minimalnych wynagrodzeń w UE, prowadzone są analizy przepisów ww. ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, w tym przepisów w zakresie składników wliczanych do minimalnego wynagrodzenia za pracę".
Co obejmuje dyrektywa w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w UE? W artykule 1 zapisano: "Aby poprawić warunki życia i pracy w Unii, a w szczególności adekwatność wynagrodzeń minimalnych pracowników w celu przyczynienia się do pozytywnej konwergencji społecznej oraz zmniejszenia nierówności płacowych, w niniejszej dyrektywie ustanawia się ramy dotyczące:
- adekwatności ustawowych wynagrodzeń minimalnych, aby zapewnić godne warunki życia i pracy;
- promowania rokowań zbiorowych mających na celu ustalanie wynagrodzeń;
- zwiększenia skutecznego dostępu pracowników do praw do ochrony w postaci wynagrodzenia minimalnego w przypadkach przewidzianych w prawie krajowym lub umowach zbiorowych".
Wynagrodzenie minimalne według dyrektywy UE
Dyrektywa definiuje „wynagrodzenie minimalne” jako ustaloną w ustawie lub umowach zbiorowych minimalną wysokość płacy, którą pracodawca, w tym w sektorze publicznym, jest zobowiązany wypłacać pracownikom za pracę wykonywaną w danym
okresie.
Natomiast „ustawowe wynagrodzenie minimalne” oznacza wynagrodzenie minimalne ustalone ustawą lub innymi wiążącymi przepisami prawnymi, z wyłączeniem wynagrodzeń minimalnych ustalonych w umowach zbiorowych, które uznano
za powszechnie obowiązujące bez swobody uznaniowej organu dokonującego takiego uznania w odniesieniu do treści
przepisów mających zastosowanie.
Kryteria, które mają przyczynić się do adekwatności wynagrodzeń w celu osiągnięcia godnego poziomu życia
Przepisy unijne wskazują na wdrożenie tzw. procedury ustalania adekwatnych ustawowych wynagrodzeń minimalnych. Co to oznacza?
Zgodnie z dyrektywą, państwa członkowskie, w których obowiązują ustawowe wynagrodzenia minimalne, ustanawiają niezbędne procedury ustalania i aktualizowania ustawowych wynagrodzeń minimalnych. Podstawą takiego ustalania i aktualizowania są kryteria, które mają przyczynić się do adekwatności wynagrodzeń w celu osiągnięcia godnego poziomu życia, zmniejszenia ubóstwa pracujących, a także wspierania spójności społecznej i pozytywnej konwergencji społecznej oraz zmniejszenia luki płacowej między kobietami a mężczyznami.
Państwa członkowskie określają te kryteria zgodnie ze swoimi praktykami krajowymi, w odpowiednim prawie krajowym, w drodze decyzji swoich właściwych organów lub w drodze porozumień trójstronnych. Kryteria określa się w jasny sposób. Państwa członkowskie mogą zdecydować o względnej wadze tych kryteriów z uwzględnieniem krajowych warunków społeczno-gospodarczych.
Kryteria krajowe, o których mowa w dyrektywie, obejmują co najmniej następujące elementy:
- siła nabywcza ustawowych wynagrodzeń minimalnych, z uwzględnieniem kosztów utrzymania;
- ogólny poziom wynagrodzeń i ich rozkład;
- stopa wzrostu wynagrodzeń;
- długoterminowe krajowe poziomy produktywności i ich zmiany.
Kiedy wynagrodzenia minimalne uznaje się za adekwatne?
Dyrektywa UE wskazuje, że wynagrodzenia minimalne uznaje się za adekwatne, jeżeli są sprawiedliwe w stosunku do rozkładu wynagrodzeń w danym państwie członkowskim i zapewniają godny poziom życia pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy.
Adekwatność ustawowych wynagrodzeń minimalnych ma być określana i oceniana przez każde państwo członkowskie z uwzględnieniem krajowych warunków społeczno-gospodarczych, w tym wzrostu zatrudnienia, konkurencyjności, oraz sytuacji w regionach i sektorach.
Jak państwa UE mają ustalać wysokość najniższej krajowej?
W dyrektywie pojawiły się pewne ogólne wskazania dotyczące zasad ustalania godnego poziomu życia i co za tym idzie kwoty płacy minimalnej.
W przypadku zasad ustalania poziomu zapewniającego godny poziom życia, ustawodawca wskazuje, że istotne znaczenie dla określenia kosztów utrzymania w celu zapewnienia godnego poziomu życia może mieć, oprócz innych narzędzi, określony na poziomie krajowym koszyk towarów i usług po cenach rzeczywistych. Oprócz potrzeb materialnych, takich jak żywność, odzież i mieszkanie, można również uwzględnić potrzebę udziału w wydarzeniach kulturalnych, w działaniach edukacyjnych i społecznych. Należy rozważyć ustalanie i aktualizowanie ustawowych wynagrodzeń minimalnych w oddzieleniu od mechanizmów wsparcia dochodu.
Natomiast do oceny adekwatności ustawowych wynagrodzeń minimalnych państwa członkowskie powinny wykorzystywać wskaźniki i powiązane wartości referencyjne. Państwa członkowskie mogą je wybierać spośród wskaźników powszechnie stosowanych na poziomie międzynarodowym lub wskaźników stosowanych na poziomie krajowym. Ocena ta może opierać się na wartościach referencyjnych powszechnie stosowanych na poziomie międzynarodowym, takich jak relacja minimalnego wynagrodzenia brutto do 60% mediany wynagrodzeń brutto czy relacja minimalnego wynagrodzenia brutto do 50% przeciętnego wynagrodzenia brutto, których to wartości wciąż nie osiągają wszystkie państwa członkowskie, lub relacja minimalnego wynagrodzenia netto do 50% lub 60% przeciętnego wynagrodzenia netto.
Ocena adekwatności ustawowych wynagrodzeń minimalnych - jak wskazuje unijny ustawodawca - może również opierać się na wartościach referencyjnych powiązanych ze wskaźnikami stosowanymi na poziomie krajowym, takimi jak porównanie minimalnego wynagrodzenia netto z progiem ubóstwa i siłą nabywczą wynagrodzeń minimalnych.
Najniższa krajowa w 2025 roku na nowych zasadach
Podsumowując, na chwilę obecną można jedynie spekulować czy konieczność wdrożenia dyrektywy w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej wymusi znaczącą podwyżkę najniższej krajowej już od 2025 roku. Na pewno wiele zależy od tego, jakie wskaźniki zostaną przyjęte przez polski rząd w celu spełnienia wymogów prawnych UE.
Zobacz także artykuł: Najniższa krajowa 2024 - ile na rękę od lipca?