Ponadto, ojciec może wykorzystać „resztę” urlopu macierzyńskiego w wymiarze, z którego zrezygnowała matka dziecka, która wnioskowała o jego skrócenie.
Wniosek matki o skrócenie okresu wypłaty zasiłku macierzyńskiego
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, gdy matka dziecka po wykorzystaniu urlopu i zasiłku macierzyńskiego przez okres co najmniej 14 tygodni po porodzie, rezygnuje z jego pobierania i wraca do pracy, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu i zasiłku.
Niewykorzystana część zasiłku macierzyńskiego może być wtedy udzielona ojcu wychowującemu dziecko, na jego pisemny wniosek, jeżeli podlega on ubezpieczeniu chorobowemu.
Do rezygnacji z części okresu wypłaty zasiłku macierzyńskiego i przelania tego prawa na ojca dziecka mają również osoby ubezpieczone niebędące pracownicami, którym urlop macierzyński nie przysługuje lecz mają prawo do zasiłku macierzyńskiego przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego.
Ojcu dziecka przysługuje niewykorzystany przez matkę okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego i musi przypadać bezpośrednio po terminie rezygnacji przez nią z części zasiłku.
Ojciec może więc wykorzystać maksymalnie 4 , 6 lub 14 tygodni zasiłku macierzyńskiego, w zależności od tego czy jest to pierwsze czy kolejne dziecko, oraz od liczby dzieci urodzonych przy porodzie. Im dłuższy okres zasiłku macierzyńskiego wykorzysta matka dziecka, tym mniejsza jego część będzie przypadała ojcu dziecka.
Skrócenie okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego przez matkę dziecka następuje na jej pisemny wniosek, złożony płatnikowi zasiłku (np. pracodawca lub ZUS). Do wniosku dołącza się także dokument potwierdzający termin, od którego ojciec będzie przebywał na urlopie macierzyńskim albo przerwie działalność zarobkową aby zaopiekować się dzieckiem. W zależności od charakteru wykonywanej przez ojca pracy ubezpieczona powinna dołączyć:
- zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego ojca dziecka o okresie udzielonego urlopu macierzyńskiego - jeżeli ojciec dziecka jest pracownikiem,
- oświadczenie ojca dziecka o dacie przerwaniu działalności pozarolniczej w celu zaopiekowania się dzieckiem - jeżeli ojciec dziecka prowadzi taką działalność,
- zaświadczenie wystawione ojcu przez płatnika składek o dacie przerwaniu przez niego działalności zarobkowej - jeżeli ojciec dziecka podlega ubezpieczeniu z innych tytułów niż wymienione wyżej np. wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia.
Ojciec dziecka wraz z wnioskiem o przyznanie zasiłku macierzyńskiego dostarcza płatnikowi zasiłku:
- skrócony odpisu aktu urodzenia dziecka,
- zaświadczenie o okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego przez matkę dziecka oraz o okresie przysługującego jej zasiłku macierzyńskiego wystawione przez płatnika wypłacającego matce zasiłek macierzyński,
- zaświadczenie o okresie udzielonego ojcu urlopu macierzyńskiego, gdy ojciec jest pracownikiem,
- oświadczenie ojca o przerwaniu działalności, gdy jest ubezpieczonym prowadzącym działalność pozarolniczą,
- zaświadczenie o przerwaniu działalności zarobkowej, w przypadku innych ubezpieczonych,
- jeżeli wniosek składany jest do ZUS - zaświadczenie płatnika składek wystawione na druku ZUS Z-3, jeżeli ubezpieczony jest pracownikiem, lub zaświadczenie płatnika składek wystawione na druku ZUS Z-3a w przypadku ubezpieczonego innego niż pracownik.
Pani Katarzyna M., która urodziła pierwsze dziecko, nabyła prawa do urlopu i zasiłku macierzyńskiego w wymiarze 18 tygodni z tytułu wykonywanej umowy o pracę. Ponadto wykorzystała 2 tygodnie urlopu macierzyńskiego tuż przed porodem. Po kolejnych 14 tygodniach od urodzenia dziecka pani Katarzyna M. złożyła u swojego pracodawcy pisemny wniosek o skrócenie urlopu macierzyńskiego. Z przysługującego pani Katarzynie wymiaru zasiłku macierzyńskiego pozostało 2 tygodnie. O taki okres zasiłku macierzyńskiego może wnioskować jej mąż, który w celu zaopiekowania się nowo narodzonym dzieckiem przerwie prowadzenie działalności gospodarczej, z tytułu której podlega ubezpieczeniu chorobowemu.
Prawo do zasiłku macierzyńskiego w przypadku śmierci matki dziecka lub porzucenia przez nią dziecka
Jeżeli matka dziecka umrze lub porzuci dziecko, to jego ojciec lub członek najbliższej rodziny nabędzie prawa do zasiłku macierzyńskiego, jeżeli podejmie się sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i w tym celu przerwie pracę albo inną działalność zarobkową.
Zasiłek będzie przysługiwał takiej osobie w wymiarze, który przysługiwałby matce oraz w części niewykorzystanej przez nią.
Osoba, która otoczy dziecko opieka rodzicielską, ubiegająca się o zasiłek macierzyński, powinna złożyć w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych następujące dokumenty:
- skrócony odpis aktu urodzenia dziecka,
- zaświadczenie wystawione przez płatnika wypłacającego zasiłek macierzyński matce dziecka o okresie, za który matka dziecka pobrała zasiłek macierzyński oraz o okresie przysługującego jej zasiłku macierzyńskiego,
- oświadczenie ojca lub członka najbliższej rodziny ubiegającego się o zasiłek o porzuceniu dziecka przez matkę,
- zaświadczenie wystawione przez pracodawcę o okresie urlopu macierzyńskiego udzielonego ojcu lub członkowi najbliższej rodziny - gdy jest on pracownikiem,
- zaświadczenie płatnika składek o dacie przerwania przez ojca lub członka najbliższej rodziny działalności zarobkowej - gdy jest on ubezpieczonym innym niż pracownik np. zleceniobiorcą,
- oświadczenie ojca dziecka lub członka najbliższej rodziny o dacie przerwania działalności pozarolniczej - gdy prowadzi taką działalność,
- zaświadczenie płatnika składek wystawione odpowiednio na formularzu ZUS-3 gdy ojciec dziecka lub członek rodziny jest pracownikiem, albo ZUS-3a gdy ojciec dziecka lub członek najbliższej rodziny jest ubezpieczonym innym niż pracownik.
Państwu Tadeuszowi K. i Marcie K. urodził się drugi syn. Pani Marta K. podlegała ubezpieczeniu chorobowemu jako osoba współpracująca z mężem przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Z tego tytułu nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego w wymiarze 20 tygodni. Państwo K. zginęli tragicznie w wypadku samochodowym. Do tego czasu pani Marta K. pobierała przez 10 tygodni zasiłek macierzyński. Dzieci państwa K. otoczyli opieką rodzice pana Tadeusza, a matka zmarłego, aby móc opiekować się młodszym wnukiem, zrezygnowała z zatrudnienia. Matka pana Tadeusza K., jako babcia narodzonego dziecka, która zrezygnowała z pracy zarobkowej, żeby móc się nim zaopiekować, może ubiegać się o zasiłek macierzyński w wymiarze niewykorzystanym przez zmarłą matkę. Zasiłek macierzyński będzie więc przysługiwał babci przez 10 tygodni.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa