Budżet 2026 to miliardy na armię i zdrowie, ale co z osobami z niepełnosprawnościami? Część świadczeń rośnie, ale wiele pozostaje zamrożonych. Reforma asystencji ruszy dopiero za rok, a zasiłek pielęgnacyjny nadal wynosi 215 zł. Czy państwo naprawdę pamięta o tych, którzy najbardziej potrzebują wsparcia?
- Projekt ustawy budżetowej 2026
- Świadczenie wspierające – rozszerzenie dla kolejnych osób
- Program "Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością" (AOON)
- Świadczenie pielęgnacyjne i zasiłki rodzinne
- Waloryzacja rent i emerytur w 2026 r.
- Program "Aktywny Rodzic" – wsparcie dla rodzin dzieci z niepełnosprawnościami
- Warsztaty Terapii Zajęciowej (WTZ) i Zakłady Aktywności Zawodowej (ZAZ)
- Krytyczne uwagi i rekomendacje środowisk osób z niepełnosprawnościami
Projekt ustawy budżetowej 2026
Projekt ustawy budżetowej na 2026 rok został zatwierdzony przez rząd we wrześniu, a przekazany do Sejmu w październiku 2025 r. Zakłada on dochody państwa na poziomie 647,2 mld zł przy wydatkach sięgających 918,9 mld zł, co oznacza deficyt budżetowy w wysokości 271,7 mld zł – najwyższy w historii III RP. Największe środki rząd zamierza przeznaczyć na obronność (200,1 mld zł) oraz ochronę zdrowia (247,8 mld zł). W planie uwzględniono również waloryzację emerytur i rent, która ma nastąpić 1 marca 2026 r. Według prognoz, wskaźnik waloryzacji wyniesie około 4,9 proc., co przełoży się na wzrost najniższej emerytury z 1878,91 zł do 1970,98 zł brutto miesięcznie. Choć to ważna zmiana dla milionów świadczeniobiorców, dla osób z niepełnosprawnościami najważniejsze pozostają specjalistyczne programy i dedykowane im formy wsparcia. To właśnie one w największym stopniu decydują o jakości życia tej grupy i ich rodzin – i to one zostały szczegółowo omówione w dalszej części artykułu.
Świadczenie wspierające – rozszerzenie dla kolejnych osób
W lipcu 2023 r. uchwalono świadczenie wspierające. Nowy, nieskładkowy zasiłek dla dorosłych osób z niepełnosprawnościami. Przyznawany jest na podstawie punktowej oceny potrzeb wsparcia. Ustawa przewiduje stopniowe poszerzanie grup uprawnionych:
- I etap (od 1 stycznia 2024 r.) – osoby z oceną 87–100 pkt. na skali potrzeb wsparcia;
- II etap (od 1 stycznia 2025 r.) – osoby z oceną 78–86 pkt.;
- III etap (od 1 stycznia 2026 r.) – osoby z oceną 70–77 pkt.
Rozszerzenie programu w 2026 r. oznacza, że świadczenie otrzyma większa grupa dorosłych z umiarkowanymi potrzebami wsparcia. Wysokość świadczenia zależy od stopnia niesamodzielności i jest wyliczana jako 40–220% renty socjalnej. Po marcowej waloryzacji 2025 r. renta socjalna wynosiła 1878,91 zł, co przekładało się na świadczenie wspierające w przedziale 751,56 zł (40%) – 4133,60 zł (220%). Po waloryzacji 2026 r. świadczenia będą odpowiednio wyższe. Świadczenie wspierające zastępuje rentę socjalną, jest wypłacane niezależnie od dochodu i można je łączyć z pracą.
Warto przeczytać: Masz jedną z tych chorób przewlekłych? Od października 2025 możesz dostać nawet 4134 zł miesięcznie – zobacz, jak zdobyć orzeczenie o niepełnosprawności
Powiązania z ustawą o asystencji osobistej
W projekcie ustawy o asystencji osobistej, przesłanym do Stałego Komitetu Rady Ministrów, zaproponowano, aby uprawnienie do świadczenia wspierającego było podstawą do korzystania z nowej, powszechnej asystencji osobistej. Projekt przewiduje, że osoby w wieku 18–65 lat z decyzją o potrzebie wsparcia będą miały prawo do bezpłatnej pomocy asystenta minimum 20 h miesięcznie, a w zależności od potrzeb do maksymalnie 240 godzin; dla osób małoletnich (13–18 lat) przewidziano do 80 godzin. Ustawa ma wejść w życie w połowie 2026 r., rejestr usługodawców ma ruszyć w drugiej połowie 2026 r., a przyjmowanie wniosków od stycznia 2027 r.
Zobacz także: Nowe świadczenie dla osób z niepełnosprawnościami coraz bliżej. Wiemy, kiedy ruszy program
Program "Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością" (AOON)
Rządowy program Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością (AOON) ma zapewniać osobom z niepełnosprawnością wsparcie w codziennym funkcjonowaniu. Dofinansowanie trafia do samorządów oraz organizacji pozarządowych, które zatrudniają asystentów.
Dla jednostek samorządu terytorialnego (gmin i powiatów) zaplanowano rekordowy budżet na 2026 r., bo aż ponad 1,1 mld zł. Samorządy składają wnioski w okresie sierpień–wrzesień 2025 r., a środki są dzielone według algorytmu uwzględniającego liczbę mieszkańców i osób z niepełnosprawnościami.
Natomiast dla organizacji pozarządowych (NGO) rząd zapowiedział zwiększenie środków do 320 mln zł, co w połączeniu z powyższą kwotą oznacza łączny budżet rzędu 1,3 mld zł, o 320 mln zł więcej niż w 2024 r.
Z AOON mogą korzystać dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności oraz osoby dorosłe z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności. Asystent pomaga w codziennych czynnościach (higiena osobista, zakupy, sprawy urzędowe) oraz w uczestnictwie w edukacji i życiu społecznym. PFRON informuje, że maksymalne wynagrodzenie asystenta wynosi 55 zł brutto za godzinę, a limit godzin zależy od potrzeb.
Plany na przyszłość
Ministerstwo zapowiada docelowo zastąpienie programów pilotażowych AOON systemową ustawą o asystencji osobistej. Zgodnie z projektem z września 2025 r. usługa ta ma być opłacana z budżetu państwa i dostępna dla 100 tys. osób w 2027 r., przy czym AOON zostanie utrzymany jako instrument dla seniorów i osób spoza nowego systemu.
Świadczenie pielęgnacyjne i zasiłki rodzinne
Wśród form wsparcia adresowanych do rodzin opiekujących się osobami z niepełnosprawnością szczególne znaczenie mają świadczenia pieniężne, zarówno te powiązane z rezygnacją z pracy zawodowej, jak i dodatki dla osób wymagających stałej opieki. Choć część z nich zostanie w 2026 roku nieznacznie podwyższona, wiele pozostanie na niezmienionym poziomie, co budzi uzasadnione obawy środowisk opiekuńczych i organizacji społecznych.
Świadczenie pielęgnacyjne
Opiekunom osób z niepełnosprawnościami (najczęściej rodzicom) przysługuje świadczenie pielęgnacyjne. Jest ono powiązane z płacą minimalną. W związku z prognozowanym wzrostem minimalnego wynagrodzenia do 4806 zł brutto, świadczenie pielęgnacyjne wzrośnie w 2026 r. o 99 zł do 3386 zł miesięcznie. Wypłata świadczenia jest uzależniona od rezygnacji z pracy zarobkowej, choć funkcjonuje też wersja (świadczenie wspierające), która pozwala opiekunowi łączyć świadczenie z pracą.
Zasiłek pielęgnacyjny i inne świadczenia
Mimo rosnących kosztów życia i postulatów organizacji społecznych, większość świadczeń rodzinnych i opiekuńczych dla osób z niepełnosprawnościami pozostanie w 2026 roku na niezmienionym poziomie. Zasiłek pielęgnacyjny, przyznawany osobom wymagającym stałej opieki niezależnie od dochodu, nadal będzie wynosić 215,84 zł miesięcznie, a jego waloryzacja została odłożona do 2028 roku potwierdziło Ministerstwo Rodziny. Bez zmian pozostaje także zasiłek stały wypłacany w ramach pomocy społecznej jego maksymalna kwota w przyszłym roku nie przekroczy 1229 zł. Również dodatki do zasiłku rodzinnego, w tym dodatek rehabilitacyjny w wysokości 110 zł oraz próg dochodowy ustalony na 764 zł na członka rodziny, nie zostaną zwaloryzowane.
Waloryzacja rent i emerytur w 2026 r.
Osoby z niepełnosprawnościami często korzystają z rent z tytułu niezdolności do pracy. Rząd planuje w 2026 r. waloryzację o ok. 4,9%, co podniesie minimalną rentę (i emeryturę) do 1970,98 zł miesięcznie. Koszt waloryzacji wszystkich rent i emerytur wyniesie ok. 22 mld zł. Oznacza to również wyższe wypłaty z tytułu świadczenia wspierającego i innych dodatków zależnych od podstawy.
Ponadto w budżecie przewidziano dalsze wypłaty trzynastych i czternastych emerytur. W 2026 r. czternasta emerytura będzie równa najniższej emeryturze (prognozowana 1923,44 zł brutto) i będzie pomniejszana powyżej progu 2900 zł brutto. Choć dodatek jest skierowany głównie do emerytów, wiele osób z niepełnosprawnością otrzymujących renty rodzinne lub inwalidzkie również z niego korzysta.
Program "Aktywny Rodzic" – wsparcie dla rodzin dzieci z niepełnosprawnościami
Nowy program Aktywny Rodzic ruszył 1 października 2024 r., ale jego finansowanie obejmuje lata 2025–2026. Składa się z trzech form pomocy dla rodziców dzieci w wieku 12–35 miesięcy:
Świadczenie | Kwota bazowa | Kwota dla dziecka z niepełnosprawnością |
|---|---|---|
Aktywni rodzice w pracy dodatek dla pracujących rodziców | 1 500 zł miesięcznie | 1 900 zł miesięcznie |
Aktywnie w żłobku dofinansowanie opłat za żłobek | do 1 500 zł miesięcznie, przekazywane bezpośrednio placówce | 1 900 zł miesięcznie |
Aktywnie w domu dla rodziców pozostających w domu | 500 zł miesięcznie | 500 zł (brak podwyżki) |
Zobacz także: Seniorze, możesz dostać dodatkowe 1900 zł. Nowy sposób na wyższą emeryturę w 2025 roku
Warsztaty Terapii Zajęciowej (WTZ) i Zakłady Aktywności Zawodowej (ZAZ)
Warsztaty terapii zajęciowej umożliwiają rehabilitację zawodową i społeczną dorosłych osób z niepełnosprawnościami. Fundusze na ich działalność pochodzą głównie z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). W 2025 r. miesięczne dofinansowanie na jednego uczestnika wynosiło ok. 3000 zł, ale rosnąca płaca minimalna powoduje problemy finansowe placówek. Przedstawiciele WTZ postulują, by do 2028 r. dopłata wzrosła do poziomu minimalnego wynagrodzenia (ponad 4 600 zł w 2026 r.), a od 2029 r. była corocznie waloryzowana. W kwietniu 2025 r. wiceminister Łukasz Krasoń zadeklarował zmianę algorytmu podziału środków PFRON i zwiększenie dofinansowania, lecz konkretne kwoty nie zostały ujawnione.
W lipcu 2025 r. PFRON ogłosił stawkę na 600 zł miesięcznie na uczestnika programu "Zajęcia klubowe w WTZ" w okresie 1 lutego 2026 – 31 stycznia 2027 r. Ta forma wsparcia finansuje zajęcia klubowe dla absolwentów warsztatów, lecz nie rozwiązuje problemu podstawowego finansowania WTZ.
ZAZ i planowane zmiany legislacyjne
Zakłady Aktywności Zawodowej (ZAZ) oferują pracę osobom ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Przedstawiciele pracowni alarmowali, że rosnące obciążenia administracyjne i niskie refundacje grożą ich likwidacją. W październiku 2025 r., podczas drugiego czytania projektu budżetu, Sejm rozpatrywał jednocześnie nowelizację ustawy o rehabilitacji zawodowej mającą ułatwić działalność ZAZ i zapobiec ich zamykaniu. Uchwalenie tej noweli ma ogromne znaczenie dla stabilności zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami.
Krytyczne uwagi i rekomendacje środowisk osób z niepełnosprawnościami
Organizacje reprezentujące osoby z niepełnosprawnościami zauważają, że mimo zwiększenia wydatków socjalnych w budżecie, realne wsparcie może okazać się niewystarczające. Zasiłek pielęgnacyjny (215,84 zł) nie był waloryzowany od lat i przy 20-procentowym wzroście kosztów życia traci wartość. Podobnie zasiłek stały (1229 zł) pozostaje poniżej progu ubóstwa. WTZ apelują o zwiększenie finansowania do poziomu płacy minimalnej i wprowadzenie corocznej waloryzacji.
Brak kompleksowej strategii
Natomiast komitet ONZ ds. praw osób z niepełnosprawnościami w 2025 r. skrytykował Polskę za brak spójnej strategii na rzecz realizacji Konwencji, niewystarczające finansowanie biura Rzecznika Praw Obywatelskich i niewielki udział organizacji społecznych w tworzeniu polityk. Zobowiązał Polskę do przedstawienia działań naprawczych do 25 września 2026 r. W budżecie 2026 r. nie zaplanowano specjalnych środków na realizację tych zaleceń, co może utrudnić ich wykonanie.
Legislacyjne opóźnienia
Uczestnicy konsultacji nad projektem ustawy o asystencji osobistej zwracają uwagę, że wejście w życie przepisów planowane jest dopiero na połowę 2026 r., a pełne uruchomienie systemu, jeszcze później, bo w 2027 r. Wielu osobom z niepełnosprawnościami nadal pozostaną tylko programy pilotażowe AOON. Opóźnienia w uchwaleniu ustawy oraz brak szczegółowych informacji o finansowaniu w budżecie 2026 r. budzą obawy, czy państwo sprosta zapotrzebowaniu na usługi asystenckie.
Budżet na 2026 r. zawiera liczne instrumenty wsparcia osób z niepełnosprawnościami, ale na razie większość z nich polega na rozszerzaniu istniejących programów i waloryzacji świadczeń. Trwałe podniesienie poziomu życia tej grupy wymaga systemowych zmian, w tym wprowadzenia powszechnej asystencji osobistej, poprawy finansowania rehabilitacji zawodowej i waloryzacji najniższych zasiłków. Tylko wtedy będzie można mówić o spójnej polityce, odpowiadającej na potrzeby ponad 4,4 mln obywateli z niepełnosprawnościami w Polsce.