REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Prawa samotnego rodzica. Zasiłki, ulgi, alimenty i uprawnienia pracownicze. Oto, co Ci się należy!

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Katarzyna Czajkowska
Prawnik i Ekonomista
ręka dziecko rodzic
Prawa samotnego rodzica. Sprawdź, jakie zasiłki, ulgi, alimenty i uprawnienia pracownicze Ci przysługują
ShutterStock

REKLAMA

REKLAMA

Samotne rodzicielstwo stawia przed rodzicami wiele wyzwań, zarówno emocjonalnych, jak i finansowych. W Polsce system prawny oferuje szereg narzędzi i wsparcia, które mają ułatwić funkcjonowanie samotnego rodzica. Wiedza na temat przysługujących uprawnień jest kluczowa, aby w pełni korzystać z ochrony, jaką zapewniają przepisy. Dotyczy to zarówno aspektów socjalnych, jak i kwestii zatrudnienia.

rozwiń >

Rodzice, którzy samotnie wychowują dzieci, mogą liczyć na wsparcie finansowe oraz specjalne przywileje w zakresie prawa pracy. Zrozumienie tych regulacji jest pierwszym krokiem do zapewnienia stabilności sobie i dziecku. Dlatego też warto poznać przepisy prawne, które stanowią solidny fundament tego wsparcia.

REKLAMA

REKLAMA

Kto w świetle prawa jest samotnym rodzicem?

Zgodnie z polskim prawem, status osoby samotnie wychowującej dziecko nie jest jednolitą definicją. Definicja ta różni się w zależności od ustawy, w której jest używana. Przykładowo, na gruncie prawa podatkowego, osobą samotnie wychowującą dziecko jest panna, kawaler, wdowa, wdowiec, rozwódka, rozwodnik albo osoba, w stosunku do której orzeczono separację, lub osoba pozostająca w związku małżeńskim, jeśli jej małżonek/małżonka pozbawiony został praw rodzicielskich albo odbywa karę pozbawienia wolności. Warunkiem jest, aby osoba ta faktycznie samotnie wychowywała dziecko (art. 6 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Z kolei w prawie pracy nie znajdziemy precyzyjnej definicji, a uprawnienia pracownicze są często uzależnione od pojęcia „sprawowania opieki nad dzieckiem”.

W orzecznictwie sądów administracyjnych, np. w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 lutego, sygn. akt I OSK 156/22, wielokrotnie podkreślano, że fakt wspólnego zamieszkiwania z dzieckiem oraz faktyczne ponoszenie kosztów jego utrzymania są kluczowe dla uzyskania statusu osoby samotnie wychowującej. Nie wystarczy jedynie formalne orzeczenie sądu, lecz także rzeczywiste sprawowanie opieki.

Świadczenia rodzinne dla samotnego rodzica

System świadczeń rodzinnych ma na celu zapewnienie wsparcia finansowego rodzinom, a w szczególności tym, które znajdują się w trudniejszej sytuacji życiowej, np. w przypadku samotnego rodzicielstwa.

REKLAMA

Zasiłek rodzinny i dodatki do tego zasiłku dla samotnego rodzica

Podstawowym świadczeniem jest zasiłek rodzinny, którego celem jest częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka. Przysługuje on, jeśli dochód na osobę w rodzinie nie przekracza ustalonego progu dochodowego. Do zasiłku rodzinnego przysługuje szereg dodatków, w tym dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka, wypłacany co miesiąc w stałej wysokości. Inne dodatki to m.in. z tytułu:

Dalszy ciąg materiału pod wideo

• Urodzenia dziecka,

• Opieki nad dzieckiem w okresie urlopu wychowawczego,

• Rozpoczęcia roku szkolnego,

• Podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania,

• Wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej,

• Kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego.

Świadczenie rodzicielskie "kosiniakowe"

Dla rodziców, którzy nie są uprawnieni do zasiłku macierzyńskiego/rodzicielskiego (np. z powodu braku zatrudnienia), przysługuje świadczenie rodzicielskie, popularnie zwane „kosiniakowym”. To świadczenie wypłacane jest przez 12 miesięcy w stałej kwocie. Przysługuje ono niezależnie od sytuacji materialnej rodziny.

Świadczenie "dobry start" (300+) dla samotnego rodzica

Raz w roku, w związku z rozpoczęciem roku szkolnego, samotny rodzic może również skorzystać z jednorazowego wsparcia w wysokości 300 zł na każde uczące się dziecko do 20. roku życia lub 24. roku życia w przypadku osób z orzeczeniem o niepełnosprawności.

Ulgi i zniżki podatkowe dla samotnego rodzica

Samotni rodzice mogą skorzystać z dwóch kluczowych ulg, które realnie wpływają na wysokość płaconego podatku dochodowego.

Ulga prorodzinna dla samotnego rodzica

Ulga prorodzinna, zwana także ulgą na dziecko, pozwala na odliczenie od podatku kwoty na każde dziecko. Jej wysokość rośnie wraz z liczbą dzieci:

92,67 zł miesięcznie na pierwsze i drugie dziecko (1112,04 zł rocznie),

166,67 zł miesięcznie na trzecie dziecko (2000,04 zł rocznie),

225 zł miesięcznie na czwarte i każde kolejne dziecko (2700 zł rocznie).

Warunkiem skorzystania z ulgi są limity dochodowe, z których jednak samotni rodzice są zwolnieni, jeśli wychowują tylko jedno dziecko. Oznacza to, że mogą skorzystać z ulgi bez względu na wysokość swoich zarobków.

Wspólne rozliczenie z dzieckiem

Samotny rodzic ma prawo do wspólnego rozliczenia z dzieckiem, co jest jedną z najkorzystniejszych ulg podatkowych. Rozliczenie polega na tym, że podstawa opodatkowania jest dzielona na pół, a następnie od uzyskanej kwoty wylicza się podatek. Ostateczna należność to podwójna wartość wyliczonego w ten sposób podatku. Z uwagi na progresję podatkową i wysoki limit kwoty wolnej od podatku, w wielu przypadkach przekłada się to na duże oszczędności, a nawet zerowy podatek.

Alimenty jako podstawowe prawo dziecka

Alimenty są jednym z najważniejszych filarów finansowego wsparcia. Samotny rodzic ma prawo, a nawet obowiązek, dochodzić alimentów na rzecz dziecka od drugiego rodzica, niezależnie od tego, czy są w związku małżeńskim czy nie.

Jak ustala się wysokość alimentów?

Wysokość alimentów nie jest ustalana na podstawie stałej stawki. Prawo określa, że powinny one odpowiadać usprawiedliwionym potrzebom dziecka oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym rodzica zobowiązanego.

Usprawiedliwione potrzeby dziecka to nie tylko jedzenie i ubranie. Obejmują one również koszty edukacji (korepetycje, zajęcia dodatkowe), opieki medycznej, zajęć sportowych czy rozrywki, które są adekwatne do wieku i rozwoju dziecka.

Możliwości zarobkowe i majątkowe rodzica to nie tylko faktycznie osiągany dochód, ale także potencjał do jego zwiększenia, np. przez podjęcie innej pracy, jeśli obecna nie odpowiada kwalifikacjom. Sąd bierze pod uwagę nie to, ile rodzic zarabia, ale ile mógłby zarabiać.

Jak ubiegać się o alimenty?

W przypadku braku dobrowolnych wpłat, należy wystąpić na drogę sądową. Wymaga to złożenia w sądzie pozwu o alimenty. Do pozwu należy dołączyć wszelkie dowody potwierdzające koszty utrzymania dziecka (paragony, rachunki, zaświadczenia o opłatach). Po uzyskaniu wyroku, jeśli drugi rodzic nadal unika płatności, można uruchomić egzekucję komorniczą.

Fundusz Alimentacyjny – pomoc, gdy dłużnik nie płaci

Jeśli egzekucja komornicza okaże się bezskuteczna, czyli nie uda się odzyskać pełnej kwoty alimentów w ciągu dwóch miesięcy, można złożyć wniosek o wypłatę świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego. Warunkiem jest, aby dochód rodziny nie przekroczył określonego kryterium. Świadczenie to jest wypłacane co miesiąc, jednak jego wysokość nie może być wyższa niż kwota zasądzonych alimentów i nie może przekroczyć ustalonego limitu.

Uprawnienia pracownicze dla samotnego rodzica

Osoba samotnie wychowująca dziecko, będąca pracownikiem, jest chroniona przez szereg przepisów Kodeksu pracy. Prawo to chroni ją/jego przed dyskryminacją i zapewnia specjalne udogodnienia w harmonogramie pracy.

Uprawnienia dedykowane samotnym rodzicom

Zgodnie z prawem, samotny rodzic ma prawo do:

Dwóch dni wolnych w roku na opiekę nad dzieckiem do 14. roku życia (art. 188 Kodeksu pracy). To prawo przysługuje niezależnie od wymiaru etatu i liczby dzieci. Ważne jest, aby osoba samotnie wychowująca dziecko skorzystała z tego uprawnienia, ponieważ może je wykorzystać w podwójnym wymiarze, jeśli drugi rodzic nie korzysta z niego.

Zakazu pracy w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej (art. 178 § 2 Kodeksu pracy). Pracownicy wychowujący dziecko do ukończenia 8. roku życia mogą być zatrudnieni w nadgodzinach lub w nocy tylko za wyraźną zgodą. Jest to szczególnie ważne dla rodziców, którzy nie mogą liczyć na wsparcie drugiego rodzica w opiece nad dzieckiem.

Uprawnienia dla wszystkich samotnych rodziców

Warto pamiętać, że samotny rodzic ma również prawo do wszystkich uprawnień przysługujących każdemu rodzicowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę. Należą do nich:

• Urlop macierzyński w wymiarze 20 tygodni (przy urodzeniu jednego dziecka)

• Urlop rodzicielski do 41 tygodni

• Urlop ojcowski

• Przerwy na karmienie piersią

• Urlop wychowawczy do 36 miesięcy

Ochrona przed wypowiedzeniem dla samotnego rodzica

Samotny rodzic korzysta z pełnej ochrony przed zwolnieniem z pracy. Pracodawca nie może mu/jej wypowiedzieć ani rozwiązać umowy w okresie ciąży, urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, czy wychowawczego. Ta ochrona ma na celu zapewnienie stabilności zatrudnienia w okresie, gdy osoba ta w pełni poświęca się opiece nad dzieckiem.

Ulgi i zniżki w kinach, muzeach i innych miejscach

Poza wsparciem prawnym i finansowym, samotni rodzice i ich dzieci mogą często korzystać z dodatkowych udogodnień w codziennym życiu. Choć nie są one regulowane prawnie, wiele instytucji i przedsiębiorstw wprowadza własne programy.

Karta Dużej Rodziny: Jeśli samotny rodzic wychowuje co najmniej troje dzieci, może ubiegać się o Kartę Dużej Rodziny, która uprawnia do wielu zniżek w sklepach, placówkach usługowych oraz instytucjach kultury.

Ulgowe bilety: Wiele kin, teatrów, muzeów czy basenów oferuje bilety rodzinne, a także zniżki dla dzieci, które pozwalają na oszczędności podczas wspólnego spędzania czasu.

Lokalne programy: Warto sprawdzić regulacje i programy w swoim mieście lub gminie. Często oferują one dodatkowe zniżki na przejazdy komunikacją miejską, wejściówki do parków rozrywki, czy zajęcia dodatkowe dla dzieci.

Podsumowanie

Samotne rodzicielstwo w Polsce nie oznacza pozostawienia rodzica samemu sobie. System prawny oferuje szeroki wachlarz narzędzi, które mają zapewnić stabilność finansową i ochronę w pracy. Kluczowe jest, aby samotni rodzice znali swoje prawa i aktywnie z nich korzystali, aby zapewnić sobie i swoim dzieciom bezpieczeństwo i godne warunki życia.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2024 r. poz. 226).

• Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2024 r. poz. 182).

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2024 r. poz. 171).

• Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. z 2024 r. poz. 173).

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Nowe uprawnienia PIP od 1 stycznia 2026 r. - decyzje zamiast sądu, wyższe kary i kontrole zdalne

Od początku 2026 roku wejdą w życie przepisy znacząco rozszerzające kompetencje Państwowej Inspekcji Pracy (PIP). Zmiany te w istotny sposób wpłyną na relacje między pracodawcami, zleceniobiorcami i osobami współpracującymi w modelu B2B. Nowe regulacje mają zwiększyć skuteczność kontroli i ograniczyć nadużycia w zatrudnieniu, ale mogą też oznaczać poważne wyzwania dla firm. W artykule omawiamy najważniejsze założenia nowelizacji oraz jej praktyczne konsekwencje dla przedsiębiorców.

Chcesz mieć byle jaką emeryturę? Wypłacaj pieniądze z PPK na bieżące wydatki

Polska się starzeje, a pracowników ubywa. Co to oznacza dla przyszłych emerytów? Raport GUS nie pozostawia złudzeń - obciążenie systemu emerytalnego będzie coraz większe. W obliczu tych wyzwań Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) stają się kluczem do finansowej stabilności na jesień życia. Tomasz Orlik, Członek Zarządu ds. Operacyjnych, PFR TFI wyjaśnia dlaczego PPK to nie tylko oszczędności, ale i inwestycja w Twoją przyszłość, którą warto potraktować długoterminowo.

Nieobowiązkowe prace domowe - krzywda liczona w miliardach złotych. Kto poniesie odpowiedzialność za decyzje w edukacji?

Jeśli każde dziecko w Polsce straciło jeden rok edukacji przez wadliwe decyzje resortu, to nie mówimy o reformie, lecz o krzywdzie narodowej – wartej ponad 15 miliardów złotych. Waldemar Żurek zapowiada pozwy wobec sędziów, którzy – jego zdaniem – „nie są sędziami” i powinni odpowiadać własnym majątkiem. Wreszcie ktoś głośno mówi o osobistej odpowiedzialności za decyzje publiczne. Problem w tym, że pan Żurek patrzy jedynie tam, gdzie politycznie wygodnie. Jeśli naprawdę chcemy rozmawiać o odpowiedzialności za wyrządzanie krzywdy, to nie w sądach, lecz w Ministerstwie Edukacji trzeba jej szukać - pisze adwokat Grzegorz Prigan.

Jest limit kontroli – mogą trwać tyle i ani dnia dłużej. NSA potwierdza – wtedy można kazać kontrolerom pocałować klamkę

Przedsiębiorcy, także działający w formie jednoosobowych działalności gospodarczych, mogą być kontrolowani przez szereg państwowych instytucji. Czas trwania kontroli to nie tylko stres co do tego, czy kontroler nie będzie dokonywał innej, mniej korzystnej interpretacji przepisów, niż przedsiębiorca stosował, ale też uciążliwość. W toku kontroli urzędnicy żądają masy dokumentów, a także wyjaśnień, odpowiedzi na pytania. Jednak czas kontroli jest limitowany.

REKLAMA

Wniosek o zasiłek pogrzebowy – duże zmiany od 2026 roku

Od 1 stycznia 2026 r. zmienią się zasady składania wniosku o zasiłek pogrzebowy. Wynika to zarówno z nowelizacji ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jak i zmienionych przepisów rozporządzenia w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno–rentowe. Gotowy jest już projekt rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w tej sprawie. Przypomnijmy, że od przyszłego roku wzrośnie też kwota zasiłku pogrzebowego z 4000 zł do 7000 zł.

Odpowiedzialność solidarna przy delegowaniu pracowników do Niemiec. Obowiązki pracodawcy i pracodawcy użytkownika

W przypadku delegowania pracowników do Niemiec - zarówno w modelu pracy tymczasowej, jak i świadczenia usług - szczególnego znaczenia nabiera zagadnienie odpowiedzialności solidarnej. Choć temat ten nie zawsze znajduje się w centrum uwagi przedsiębiorców, jego praktyczne skutki mogą być bardzo poważne. W razie stwierdzenia nieprawidłowości przez instytucje kontrolne, zarówno agencja delegująca pracowników do Niemiec, jak i klient końcowy mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności - również finansowej.Podstawą prawną dla agencji pracy jest Arbeitnehmerüberlassungsgesetz (AÜG) – niemiecka ustawa o zatrudnieniu tymczasowym, natomiast w przypadku firm podwykonawczych zastosowanie ma § 631 niemieckiego Kodeksu cywilnego (BGB). W artykule eksperckim przygotowanym przez Euro-lohn odpowiadamy na pytania: Kto odpowiada za wynagrodzenie, składki i podatki - pracodawca czy użytkownik? Jaka jest rola dokumentów: PIT-4, PIT-28, Lohnsteuerbeschanigung, o czym należy wiedzieć podczas rozliczeń podatkowych i jakie są obowiązki księgowe przy delegowaniu pracowników do Niemiec.

Długi weekend i wysyp wolnego na szybko. Co może zrobić pracownik, gdy wizyta w rodzinnych stronach nie pójdzie zgodnie z planem?

Dzień Wszystkich Świętych zajmuje szczególne miejsce w sercach Polaków. Wielu z nich w czasie zbliżającego się weekendu wyjedzie w rodzinne strony. Nie tylko odwiedzą cmentarze, ale i spotkają się z rodziną. Pracodawcy mogą się spodziewać, że 3 listopada nie każdy stawi się do pracy.

Listopad to ostatni miesiąc na skorzystanie z tego uprawnienia. Aby zaoszczędzić w grudniu, trzeba szybko złożyć wniosek

Aby skorzystać z wakacji składkowych w grudniu 2025 roku, trzeba złożyć wniosek w listopadzie. Oznacza to, że czas na porządki na koncie ubezpieczonego i zawnioskowanie o ulgę, dobiega końca. Zainteresowani przedsiębiorcy powinni więc przystąpić do działania.

REKLAMA

Sąd ogłosił upadłość znanej spółki finansowej. Co powinni zrobić wierzyciele?

W dniu 27 października 2025 roku Sąd Rejonowy w Zielonej Górze (Wydział Gospodarczy) wydał postanowienie o ogłoszeniu upadłości spółki Cinkciarz.pl Sp. z o.o. Sąd wezwał wierzycieli do zgłoszenia roszczeń, powołano także sędziego komisarza i wyznaczono syndyka. Jak poinformował PAP rzecznik Sądu Okręgowego w Zielonej Górze sędzia Bogumił Hoszowski - wszystkie postępowania o charakterze cywilnym, zarówno przed wydziałami cywilnymi, jak też przed wydziałami gospodarczymi z mocy prawa ulegają zawieszeniu.

Ugoda sądowa czy postępowanie sądowe w sprawach o naruszenie własności?

Praktyka pokazuje, iż spory o własność mogą trwać latami. Czy w takich sprawach właściciel rzeczy i naruszyciel mogą zawrzeć ugodę? Jak wygląda kwestia kosztów? Warto przyjrzeć się możliwym rozwiązaniom i ich prawnym skutkom.

REKLAMA