Jednym ze świadczeń emerytalno-rentowych, które przysługuje uprawnionym członkom rodziny po osobie, która w chwili śmierci miała prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy oraz po osobie ubezpieczonej, która spełniła warunki do przyznania emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy – jest renta rodzinna. Świadczenie to, mogą pobierać m.in. dzieci zmarłego, które ukończyły 16 rok życia, ale kontynuują naukę. Muszą one jednak dopilnować terminu na dostarczenie do ZUS ważnego dokumentu, który przypada co roku na 31 października i którego niedotrzymanie skutkować będzie utratą świadczenia – ZUS wstrzyma jego wypłatę i pieniądze przepadną.
- Renta rodzinna – kto może otrzymać świadczenie?
- Renta rodzinna – w jakiej wysokości przysługuje świadczenie?
- Renta rodzinna – w jakim terminie i na jakiej podstawie ZUS wypłaca świadczenie?
- Niektórzy uprawnieni do renty rodzinnej stracą świadczenie (i pieniądze przepadną), jeżeli nie złożą tego dokumentu do ZUS do 31 października 2025 r.
- Renta rodzinna w przypadku studentów (i uczniów) – o czym jeszcze powinni pamiętać?
Renta rodzinna – kto może otrzymać świadczenie?
Renta rodzinna, to świadczenie, które przysługuje uprawnionym członkom rodziny po osobie, która w chwili śmierci miała prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy oraz po osobie ubezpieczonej, która spełniła warunki do przyznania emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy.
Członkami rodziny zmarłego, uprawnionymi do otrzymania po nim renty rodzinnej, są – w rozumieniu ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych:
- dzieci – własne, drugiego małżonka, przysposobione:
- do ukończenia przez nie 16 lat,
- jeżeli kontynuują naukę po ukończeniu 16 lat – do czasu ukończenia nauki, nie dłużej jednak niż do ukończenia 25 lat (z zastrzeżeniem, że jeżeli dziecko ukończy 25 lat na ostatnim roku studiów – prawo do renty przedłuża się do zakończenia tego roku studiów),
- lub odpowiednio – bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 roku życia lub w trakcie nauki w szkole, do ukończenia 25 roku życia.
- wnuki, rodzeństwo i inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, jeżeli spełniają łącznie dwa warunki, tj.:
- zostały przyjęte na wychowanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku oraz
- nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli:
- nie mogą zapewnić im utrzymania albo
- ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek, był ich opiekunem ustanowionym przez sąd,
- małżonek (wdowa i wdowiec), jeżeli m.in.:
- w chwili śmierci męża (lub odpowiednio – żony) osiągnęła (lub osiągnął) wiek 50 lat lub była (albo był) niezdolna (lub niezdolny) do pracy,
- nie osiągnęła (lub nie osiągnął) powyższego wieku, ale wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym (lub zmarłej), które nie ukończyły 16 roku życia, a jeżeli dziecko to nadal się uczy – 18 roku życia lub sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy, któremu przysługuje renta rodzinna albo
- osiągnęła (lub odpowiednio – osiągnął) wiek 50 lat lub stała się (albo stał się) niezdolna (lub niezdolny) do pracy po śmierci męża (lub odpowiednio – żony), nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego (lub jej) śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób, o których mowa w pkt powyżej
oraz
- rodzice (przy czym za rodziców uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające), jeżeli:
- spełniają warunki takie jak dla wdów i wdowców oraz
- gdy zmarły syn lub córka, w sposób znaczący przyczyniał się do ich utrzymania.
Renta rodzinna – w jakiej wysokości przysługuje świadczenie?
Wszystkim członkom rodziny, którzy mają prawo do renty po zmarłym, przysługuje jedna łączna renta rodzinna, która w razie konieczności (tj. większej liczby osób uprawnionych) – dzielona jest w równych częściach pomiędzy uprawnionych.
Wysokość renty rodzinnej wynosi odpowiednio:
- 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu (tj. emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy) – jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest tylko jedna osoba,
- 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu (tj. emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy) – jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są dwie osoby,
- 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu (tj. emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy) – jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są trzy lub więcej osób.
Łączna kwota renty rodzinnej nie może być przy tym niższa od kwoty 1878,91 zł, która stanowi aktualną (tj. obowiązującą od 1 marca 2025 r.) kwotę najniższej renty rodzinnej. Oznacza to, że jeśli obliczona – zgodnie z powyższymi zasadami – renta jest niższa niż najniższa dopuszczalna kwota świadczenia, to łączna kwota renty dla wszystkich uprawnionych jest podwyższana do najniższej renty rodzinnej. Kwota ta, podlega przy tym corocznej waloryzacji.
Osoba, która pobiera rentę rodzinną i jej rodzice nie żyją (lub np. matka nie żyje, a ojciec jest nieznany) – może ponadto otrzymać dodatek dla sieroty zupełnej. Wysokość tego dodatku jest stała, z zastrzeżeniem, że – podobnie jak renta rodzinna – podlega corocznej waloryzacji. Aktualnie (tj. od 1 marca 2025 r.) kwota dodatku opiewa na 654,48 zł.
Renta rodzinna – w jakim terminie i na jakiej podstawie ZUS wypłaca świadczenie?
W celu otrzymania renty rodzinnej – należy wystąpić do ZUS z „wnioskiem o rentę rodzinną”. Wzór ww. wniosku dostępny jest na stronie ZUS, po adresem: LINK. Renta rodzinna wypłacana jest od dnia powstania prawa do renty, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym złożyło się o nią wniosek.
Niektórzy uprawnieni do renty rodzinnej stracą świadczenie (i pieniądze przepadną), jeżeli nie złożą tego dokumentu do ZUS do 31 października 2025 r.
Jak była już wyżej mowa – jednymi z osób uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym – są dzieci zmarłego, które ukończyły 16 rok życia, ale kontynuują naukę. Wówczas – renta rodzinna po zmarłym rodzicu, przysługuje im do czasu ukończenia nauki, nie dłużej jednak niż do ukończenia 25 lat (z zastrzeżeniem, że jeżeli kończą 25 rok życia w czasie trwania ostatniego roku studiów – prawo do renty rodzinnej, przedłuża się do zakończenia tego roku studiów).
Kontynuowanie nauki po ukończeniu 16 roku życia – w celu otrzymania renty rodzinnej – uczniowie i studenci zobowiązani są potwierdzić zaświadczeniem ze szkoły lub uczelni (o kontynuowaniu nauki). Zaświadczenie takie, szkoła lub uczelnia może wystawić:
- na cały okres nauki (np. 5-letnie studia) albo
- na jeden rok.
W tym pierwszym przypadku – nie ma potrzeby corocznego przedstawiania ZUS informacji o dalszej nauce (jeżeli zaświadczenie jest nadal ważne, bo szkoła czy uczelnia wydała je na cały okres trwania nauki, np. 5-letnie studia). Należy jednak mieć na względzie, że ZUS – w każdym momencie – może skontrolować czy uczeń lub student nadal się uczą i jeżeli w wyniku powyższej kontroli zostanie ustalone, że nie kontynuują nauki – niesłusznie otrzymane przez nich świadczenia, będą podlegały zwrotowi, wraz z odsetkami. Niemniej – w tym przypadku (tj. przedłożenia przez ucznia lub studenta zaświadczenia o kontynuowaniu nauki obejmującego okres dłuższy niż rok) – ZUS będzie wypłacał rentę rodzinną „ciągiem”, za cały okres wskazany w zaświadczeniu, bez konieczności składania, w kolejnym roku, kolejnego zaświadczenia w tym przedmiocie.
W drugim przypadku natomiast – tj. wystawienia przez szkołę lub uczelnię zaświadczenia o kontynuowaniu nauki na okres jednego roku – po jego wygaśnięciu, w celu dalszego pobierania świadczenia – należy do ZUS dostarczyć nowe zaświadczenie. W związku z powyższym, do końca października br., aby nadal pobierać rentę rodzinną:
- studenci, którzy kontynuują studia w roku akademickim 2025/2026, a poprzednie zaświadczenie o nauce mieli wydane tylko na rok – muszą dostarczyć do ZUS zaświadczenie o kontunuowaniu nauki w kolejnym roku akademickim wraz z wnioskiem o dalszą wypłatę renty rodzinnej, jak również
- maturzyści, którzy zostali przyjęci na pierwszy rok studiów w roku akademickim 2025/2026, w związku z czym (najpewniej) we wrześniu br. złożyli do ZUS wniosek o dalszą wypłatę renty rodzinnej z załączonym zaświadczeniem z uczelni potwierdzającym przyjęcie na studia – powinni uzupełnić powyższą dokumentację o zaświadczenie z uczelni o rozpoczęciu studiów.
W tym miesiącu (tj. w październiku), obowiązek ten nie dotyczy natomiast uczniów (w wieku powyżej 16 roku życia, ale przed rozpoczęciem studiów), którzy rozpoczęli naukę już we wrześniu – ponieważ zaświadczenie o kontynuacji nauki (wraz z wnioskiem o dalszą wypłatę świadczenia) powinni byli złożyć w ZUS już w ubiegłym miesiącu. Jeżeli natomiast, wówczas, tego nie zrobili i złożą ww. dokumenty do końca października br. – świadczenie za wrzesień przepadnie, ale będą mogli nadal pobierać rentę rodzinną od października br.
Studenci, którzy rok akademicki rozpoczynają w październiku – aby renta rodzinna była wypłacana im bez przerwy – wniosek o dalszą wypłatę renty wraz z zaświadczeniem o kontynuowaniu nauki – muszą zatem złożyć najpóźniej do 31 października br. Jeżeli nie dotrzymają ww. terminu – ZUS wstrzyma wypłatę świadczenia i pieniądze przepadną.
Renta rodzinna w przypadku studentów (i uczniów) – o czym jeszcze powinni pamiętać?
Każdy pobierający rentę rodzinną student lub uczeń, który ukończył 16 rok życia, jeżeli przerwie lub zakończy naukę wcześniej, niż to wynika ze złożonego do ZUS zaświadczenia ze szkoły lub uczelni o kontynuowaniu przez niego nauki (załączonego do wniosku o kontynuację wypłaty renty rodzinnej) – powinien pamiętać o konieczności poinformowania o tym fakcie ZUS. Jeżeli bowiem tego nie zrobi – czekają do przykre konsekwencje, ponieważ nadpłaconą w ten sposób, nienależnie pobraną rentę rodzinną, będzie musiał zwrócić do ZUS wraz z odsetkami.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631 z późn. zm.)