Co to jest piecza zastępcza?
Piecza zastępcza jest to organizowana przez powiat forma sprawowania opieki nad dzieckiem i jego wychowania w przypadku niemożności spełnienia tych funkcji przez rodziców. Może być sprawowana w formie rodzinnej (rodzina zastępcza, rodzinny dom dziecka) lub instytucjonalnej (placówka opiekuńczo-wychowawcza, regionalna placówka opiekuńczo-terapeutyczna, interwencyjny ośrodek preadopcyjny). O umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej decyduje sąd.
Zadania pieczy zastępczej
Najważniejsze zadania pieczy zastępczej określone są w art. 33 ustawy o wpieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. 2011 nr 149 poz. 887 z późn. zm.) i obejmują przede wszystkim:
- pracę z rodziną umożliwiającą powrót dziecka do rodziny lub gdy jest to niemożliwe – dążenie do przysposobienia dziecka;
- przygotowanie dziecka do:
- godnego, samodzielnego i odpowiedzialnego życia,
- pokonywania trudności życiowych zgodnie z zasadami etyki,
- nawiązywania i podtrzymywania bliskich, osobistych i społecznie akceptowanych kontaktów z rodziną i rówieśnikami, w celu łagodzenia skutków doświadczania straty i separacji oraz zdobywania umiejętności społecznych; - zaspokojenie potrzeb emocjonalnych dzieci, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb bytowych, zdrowotnych, edukacyjnych i kulturalno-rekreacyjnych.
Finansowanie pobytu w zakładach opiekuńczo-leczniczych i opiekuńczo-rehabilitacyjnych
Dotychczas koszty umieszczenia dziecka pozbawionego opieki i wychowania rodziców w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej przez sąd są pokrywane, w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinnej pieczy zastępczej, przez starostę. Natomiast w razie umieszczenia dziecka w instytucjonalnej pieczy zastępczej – ponosi je odpowiednio placówka opiekuńczo-wychowawcza, regionalna placówka opiekuńczo-terapeutyczna albo interwencyjny ośrodek preadopcyjny. Wg orzeczenia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu o sygn. Akt II SA/Po pomoc publiczna dla rodziny zastępczej jest zasadą, a jej brak wyjątkiem. Z momentem umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej materializuje się po stronie państwa obowiązek zapewnienia tej rodzinie środków finansowych na utrzymanie dziecka.
Zgodnie z nowelizacją koszty te pokryje powiat właściwy ze względu miejsca urodzenia dziecka. Do współfinansowania tej opłaty obowiązana będzie również gmina właściwa ze względu na miejsce urodzenia dziecka. Kwota jaką zapłaci gmina to:
- 10% w pierwszym roku pobytu dziecka w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej;
- 30% w drugim roku pobytu dziecka w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej;
- 50% w trzecim roku i następnych latach pobytu dziecka w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej.
Jeżeli nie można ustalić powiatu właściwego ze względu na miejsce urodzenia dziecka, właściwy do ponoszenia opłaty jest powiat miejsca siedziby sądu, który orzekł o umieszczeniu dziecka w zakładzie. Taką samą regulację stosuje się odnośnie właściwości gminy.
Piecza zastępcza jako forma pomocy rodzinie
Mniejsza liczba rodzin objętych opieką asystenta rodziny
Opieka asystentów rodziny obejmuje takie formy pracy z rodziną jak:
- konsultacja i poradnictwo specjalistyczne;
- terapia i mediacja;
- usługi dla rodzin z dziećmi, w tym usługi opiekuńcze i specjalistyczne;
- pomoc prawna, szczególnie w zakresie prawa rodzinnego;
- organizowania dla rodzin spotkań, mających na celu wymianę ich doświadczeń oraz zapobieganie izolacji.
Dotychczas liczba rodzin, z którymi jeden asystent rodziny może w tym samym czasie prowadzić pracę wynosi 20. Zmiana ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej redukuje tę liczbę do 15. Liczba rodzin, które są pod opieką jednego asystenta rodziny jest uzależniona od stopnia trudności wykonywanych zadań. Minimalizacja liczby „podopiecznych” pozwali na dokładniejsze wykonywanie zadań i poświęcenie większej uwagi konkretnym jednostkom, co może spowodować szybsze osiągnięcie zamierzonych efektów.
Współpraca między samorządem gminnym i powiatowym w zakresie systemu sprawowania pieczy zastępczej
Nowela ustawy o wpieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej zawiera także nowe regulacje pogłębiające współpracę między samorządem gminnym i powiatowym m.in. w zakresie wspólnej obsługi ekonomiczno-administracyjnej i organizacyjnej prowadzonych placówek, finansowania pobytu dzieci w placówkach czy zlecania zadań w ramach systemu sprawowania pieczy zastępczej.
Program asystent rodziny i koordynator rodzinnej pieczy zastępczej na rok 2014
Kontrola samorządu wojewódzkiego nad systemem sprawowania pieczy zastępczej
Nowelizacja ustawy nakłada na wojewodę obowiązek kontroli systemu sprawowania pieczy zastępczej. Obok takich zadań jak prowadzenie rejestrów, wydawanie i cofanie zezwoleń na prowadzenie placówek opiekuńczo-wychowawczych, regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych i interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych, nadzoru nad działalnością placówek czy gromadzenia sprawozdań, dodana została kontrola nad realizacją zadań z zakresu wspierania rodziny, pieczy zastępczej, usamodzielnień pełnoletnich wychowanków i adopcji wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego czy jednostki organizacyjne wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej oraz kontrola nad zgodnością zatrudnienia pracowników jednostek organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej z wymaganymi kwalifikacjami.
Wojewoda w związku z przeprowadzanym postępowaniem kontrolnym może żądać informacji, dokumentów i danych niezbędnych do sprawowania kontroli. Ma prawo wstępu w ciągu doby do obiektów i pomieszczeń kontrolowanej jednostki i przeprowadzania oględzin obiektów, składników majątku oraz przebiegu określonych czynności objętych obowiązującym standardem. Ponadto wojewoda może żądać od pracowników kontrolowanej jednostki udzielenia informacji w formie ustnej i pisemnej w zakresie przeprowadzanej kontroli. W celu dokonania kontroli może wezwać i przesłuchać świadków, czy nawet zwrócić się o wydanie opinii biegłych.
Podstawą kontroli powinna być obserwacja dzieci umieszczonych w instytucjonalnej pieczy zastępczej lub przebywających w placówkach wsparcia dziennego i przeprowadzenie indywidualnych rozmów oraz zasięgania opinii dzieci, z uwzględnieniem ich wieku, możliwości intelektualnych oraz stopnia dojrzałości poznawczej. Przy przeprowadzaniu postępowania kontrolnego wojewoda może korzystać z pomocy osób posiadających specjalistyczną wiedzę z zakresu przedmiotu kontroli.
Polecamy serwis: Sprawy rodzinne
Podstawa prawna:
Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw (nr 2532) – uchwalony 25 lipca 2014 r.
Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz.U. 2011 nr 149 poz. 887 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.).
Wyrok WSA w Poznaniu z dnia 18 października 2013 r., sygn. II SA/Po 742/13.