Emerytury, podobnie jak renty, należą do świadczeń okresowych. Są wypłacane nawet przez dziesiątki lat po ich nabyciu czy ustaleniu. Realna wartość tych świadczeń zmienia się w czasie. Jest zależna od postępującej inflacji, wskaźnika płac. W praktyce prowadzi to do wniosku, że później przyznane emerytury będą przyznawane od wyższej podstawy. Tym samym ich wartość będzie wyższa niż tych przyznanych wcześniej. Coroczna waloryzacja ma za zadanie dostosować wysokość emerytur do ogólnego poziomu zarobków, kosztów utrzymania. Jest to mechanizm niezbędny, mający na celu zagwarantowanie sprawiedliwego podziału produktów wzrostu gospodarczego.
Wyróżniamy waloryzację cenową – dokonywaną na podstawie wzrostu urzędowych cen na towary i usługi, waloryzację płacową – zależną od wskaźnika wzrostu płac oraz waloryzację mieszaną – łączącą oba czynniki. Właśnie na tym, mieszanym kryterium, bazuje ustawa o emeryturach i rentach z FUS. Zakłada ona cenowo – placowy system waloryzacji.
Waloryzacja polega więc na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji. Pod uwagę brana jest kwota świadczenia i podstawa jego wymiaru w wysokości przysługującej ostatniego dnia lutego roku kalendarzowego, w którym przeprowadzana jest waloryzacja.
Zobacz również: Najniższa emerytura w 2014 roku
Wskaźnik waloryzacji
Od 21 września 2005 roku wskaźnik waloryzacji stanowi co najmniej wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w okresie od roku kalendarzowego, w którym była przeprowadzona ostatnia waloryzacja, do roku poprzedzającego termin tej waloryzacji. Uwzględnia on realny wzrost przeciętnego wynagrodzenia. Przy obliczeniu wskaźnika bierze się więc pod uwagę zarówno wysokość inflacji jak i co najmniej 20 procent realnego wzrostu wynagrodzeń w poprzednim roku kalendarzowym. Nominalny wzrost przeciętnej emerytury nie może być niższy niż prognozowany na dany rok średnioroczny wskaźnik wzrostu cen towarów i usług.
Waloryzacja następuje z urzędu, 1 marca każdego kolejnego roku. Emeryci nie muszą więc ubiegać się o podwyżkę składając wnioski. Ubezpieczyciel sam nalicza i wypłaca świadczenie w nowej wysokości. Komunikat o wysokości wskazanego wskaźnika ogłaszany jest corocznie w dniu 20 lutego. Dotyczy wszystkich świadczeń emerytalnych, niezależnie od tego, kto je wypłaca: ZUS (nauczyciele, pielęgniarki), KRUS (rolnicy) czy inna instytucja (np. Wojskowe Biuro Emerytalne MON – żołnierze). Waloryzacja dotyczy także osób korzystających ze świadczeń przedemerytalnych, pomostowych i kompensacyjnych.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego
Trybunał Konstytucyjny wydał 17 grudnia 2013 roku orzeczenie w sprawie waloryzacji emerytur służb mundurowych. Stwierdził w nim, że waloryzacja cenowa, choć z zasady jest mniej korzystna dla emerytów niż waloryzacja płacowa, to jednak zapewnia emeryturom zachowanie ich realnej wartości. Obowiązującą wcześniej w systemie służb mundurowych waloryzację płacową zastąpiono mniej korzystną waloryzacją cenową. Ta metoda także realizuje uprawnienie do waloryzacji świadczeń. Dotyczy wszystkich funkcjonariuszy, pobierających emerytury z policyjnego systemu zabezpieczenia emerytalnego. Wszystkie emerytury policyjne od momentu wejścia w życie zakwestionowanego przepisu waloryzowane są według tej samej metody niezależnie od daty uzyskania przez funkcjonariusza świadczenia.
Polecamy serwis: Emerytury
Waloryzacja w roku 2014
Do obliczenia waloryzacji świadczeń potrzebny jest wskaźnik realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w 2013 r. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) 1 marca 2014 roku renty i emerytury wzrosną o 1,6%. Jest to najniższy wskaźnik w ciągu ostatnich lat. Dla porównania w 2013 roku waloryzacja wyniosła 4%. Realizuje jedynie ustawowe minimum wzrostu świadczeń. W Polsce mamy do czynienia z waloryzacją procentową. Oznacza to, że emerytura każdego uprawnionego wzrasta proporcjonalnie, o określony procent. Wyróżnia się także waloryzację kwotową. W tym przypadku każda emerytura wzrasta o taką samą, wskazaną ustawowo, kwotę. Niezależnie od jej wcześniejszej wysokości. Taki system obowiązywał w Polsce w 2012 roku. Wówczas świadczenia wzrosły o 57 zł netto miesięcznie.
Przeciętna emerytura wzrośnie w 2014 roku o 32 zł.
Najniższa emerytura (831,15 zł) wzrośnie o 13 zł i wyniesie 844,15 zł Średnio emeryci otrzymają około 32 zł więcej niż w roku 2013. Proporcjonalnemu podwyższeniu ulegają także wszystkie dodatki do emerytur, m.in.: pielęgnacyjny czy kombatancki. Koszt waloryzacji ponosi Ministerstwo Finansów. W 2014 roku będzie to 2,6 mld zł.
Podstawa prawna:
- rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2013 r. w sprawie wysokości zwiększenia wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w 2014 r.,
- wyrok TK z dnia 17 grudnia 2013 r, o sygnaturze akt SK 29/12,
- ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.