Warunki nabywania prawa do emerytury pomostowej określa ustawa z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych ( Dz. U. nr 237, poz. 1656), która (z wyjątkiem niektórych artykułów) weszła w życie z dniem 1 stycznia 2009 r. Przepisy tej ustawy stanowią również o rekompensacie będącej formą odszkodowania dla tych osób, które pracowały w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze lecz z tytułu tej pracy nie nabędą prawa do wcześniejszej emerytury ustalanej na dotychczasowych zasadach ani też nie spełnią warunków do otrzymania emerytury pomostowej.
Nowe zasady ustalania pracy w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze
Według nowej definicji określonej w art.3 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych - prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku.
Czynniki ryzyka, o których mowa wyżej są związane z pracą w szczególnych warunkach determinowaną siłami natury, czyli pracą pod ziemią , pracą na wodzie, pracą pod wodą i pracą na powietrzu oraz pracą determinowaną procesami technologicznymi - są to :
- prace w warunkach gorącego klimatu - prace wykonywane w pomieszczeniach, w których wartość wskaźnika obciążenia termicznego WBGT wynosi 28o C i powyżej, przy wartości tempa metabolizmu pracownika powyżej 130 W/m2
- prace w warunkach zimnego mikroklimatu – prace wykonywane w pomieszczeniach o temperaturze powietrza poniżej 0 C ,
- bardzo ciężkie prace fizyczne – prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny w mężczyzn – powyżej 8400 kJ, a u kobiet – powyżej 4600 kJ,
- prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego
- ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej pozycji ciała; przy czym ciężkie prace fizyczne to prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn – powyżej 6300 kJ, a u kobiet powyżej 4200kJ, a prace w wymuszonej pozycji ciała to prace wymagające znacznego pochylenia i (lub) skręcenia pleców przy jednoczesnym wywieraniu siły powyżej 10 kG dla mężczyzny i 5 kG dla kobiety ( wg metody OWAS pozycja kategorii 4) przez co najmniej 50% zmiany roboczej.
Prace o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych – to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się.
Nowoutworzony wykaz rodzajów prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, a prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do tej ustawy. Na liście nowych rodzajów prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze spośród dotychczasowych rodzajów prac zachowane zostały tylko te prace, które są szczególnie uciążliwe dla zdrowia
W wymienionych załącznikach nr 1 i 2 określone zostały rodzaje prac w szczególnych warunkach (40 pozycji) lub o szczególnym charakterze (24 pozycje). Natomiast wykaz szczegółowych stanowisk takich prac - odpowiadających danemu rodzajowi będzie ustalał sam pracodawca. Oznacza to, że pracodawca będzie zobowiązany prowadzić rejestr stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze a także ewidencję pracowników wykonujących te prace.
Pracodawca będzie również zobowiązany powiadomić pracownika o dokonaniu wpisu do takiej ewidencji. W przypadku nie dopełnienia tego obowiązku – pracownikowi przysługuje skarga do Państwowej Inspekcji Pracy. ZUS na podstawie danych otrzymanych od pracodawcy będzie również prowadził centralny rejestr stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Pierwsze zgłoszenie dotyczące pracowników zatrudnionych w 2009 r. i w 2010 r. na stanowiskach pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze pracodawca przekaże do ZUS dopiero w 2011 rok. Natomiast do czasu przekazania tych danych – pracodawca okresy pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla potrzeb ustalenia prawa do emerytury pomostowej będzie potwierdzał wystawiając pracownikowi odpowiednie zaświadczenie.
Należy również przypomnieć dotychczasowe zasady ustalania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
Zasady te określają przepisy art. 32 i 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 z późn. zm.) oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. ( Dz. U. nr 8 poz. 43 z późn. zm.).
Ogólne nazwy rodzajów dotychczasowych prac w szczególnych warunkach wymienione są w wykazach A i B stanowiących załącznik do wymienionego rozporządzenia. Natomiast szczegółowe stanowiska tych prac przypisane do danego rodzaju pracy w szczególnych warunkach zawierają zarządzenia i uchwały resortowe wydane przez właściwych dla danego resortu ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze.
Natomiast za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze – w rozumieniu przepisów powołanej ustawy emerytalnej uważa się:
- pracowników organów kontroli państwowej
- pracowników organów administracji celnej
- pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną
- dziennikarzy zatrudnionych w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu, telewizji oraz organach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo fotograficznych, objętych układem zbiorowym pracy dziennikarzy,
- nauczycieliwychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 Karty Nauczyciela,
- żołnierzy zawodowychfunkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby Celnej, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej,
- pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 pkt 1a-5 i 8 ustawy z dnia 25 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej.
Warunki jaki należy spełnić aby otrzymać emeryturę pomostową
Przyznanie emerytury pomostowej zależy zarówno od wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w (o) szczególnym charakterze chociażby przez jeden dzień przed dniem 1 stycznia 1999 r., czyli ustalanej także na podstawie dotychczasowych przepisów oraz wykonywaniu po dniu 31 grudnia 2008r. również chociażby przez jeden dzień pracy na nowoutworzonych stanowiskach pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
Emerytura pomostowa będzie przysługiwała ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., po spełnieniu łącznie następujących warunków:
- posiadaniu okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat – do którego może być zaliczony każdy okres takiej pracy, czyli ustalany na dotychczasowych i nowych zasadach ;
- ukończeniu wieku co najmniej 55 lat w przypadku kobiety i 60 lat w przypadku mężczyzny
- posiadaniu okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 20 lat dla kobiety i 25 lat dla mężczyzny, przy czym należy zaznaczyć, że przy ustalaniu tego okresu nie są brane pod uwagę okresy pracy w gospodarstwie rolnym;
- wykonywaniu przed dniem 1 stycznia 1999 r. pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych (nowe zasady) lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dotychczasowe zasady) ;
- wykonywaniu po dniu 31 grudnia 2008r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art.3ust.1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych ( nowe zasady);
- rozwiązaniu stosunku pracy
Na powyższych zasadach z emerytury pomostowej będą mogli skorzystać również żołnierze
zawodowi, funkcjonariusze Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej nabywają prawo do emerytury pomostowej - jeżeli nie spełniają warunków do nabycia prawa lub utracili prawo do emerytury określonej w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym służb mundurowych.
Przy ustalaniu prawa do emerytury pomostowej, okresy służby pełnionej przez w/wym. osoby traktuje się na równi z okresami pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
Pracownik, który spełni warunki określone w/wym. pkt 3-6 i posiada 15 –letni okres pracy górniczej, o której mowa w art. 50 c ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych również będzie mógł przejść na emeryturę pomostową po osiągnięciu wieku 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn.
Powstanie i ustanie prawa do emerytury pomostowej
Prawo do emerytury pomostowej powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Również od tego dnia dokonuje się wypłaty emerytury - nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie tego świadczenia.
W przypadku pobierania zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego, prawo do emerytury pomostowej powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku lub świadczenia.
Prawo do emerytury pomostowej ustaje z dniem:
- poprzedzającym dzień nabycia prawa do innej emerytury przyznanej przez ZUS lub przez inny organ emerytalno-rentowy
- osiągnięcia przez kobietę wieku 60 lat a przez mężczyznę 65 lat – jeżeli uprawniony nie nabył prawa do innej emerytury przyznanej przez ZUS lub inny organu emerytalno-rentowego;
- śmierci uprawnionego
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych ( Dz. U. nr 237, poz. 1656)
Nadszedł czas na rozliczenie się z fiskusem. Zobacz więcej na www.ksiegowosc.infor.pl/podatki/pit/pit