Senacki projekt w sprawie emerytur kobiet z rocznika 1953
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego korzystne dla kobiet
W dniu 6 marca 2019 r. zapadło orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w 1953 r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji.
Wcześniejsza emerytura ograniczona w czasie
Rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego dotyczyło kobiet urodzonych w 1953 r., które przeszły na emeryturę wcześniejszą, a powszechnego wiek emerytalny osiągnęły w 2013 r. Upraszczając, z uprawnienia do wcześniejszej emerytury w szczególności mogły skorzystać Panie, które ukończyły 55 lat i miały określony staż ubezpieczeniowy. Z uprawnienia do wcześniejszej emerytury można było skorzystać tylko w określonym czasie, pannie mogły ubiegać się o świadczenie, gdy spełnią warunki do 31 grudnia 2008 r. Cześć kobiet skorzystała z tego uprawnienia.
Niższe emerytury końcowe
Następnie wraz z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego po ukończeniu 60 roku życia, w 2013 r. wpływały wnioski do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o przyznanie emerytur „końcowych”. Z tego okresu też pochodzą decyzje organu ustalające prawo do emerytur. Emerytury były przeliczane w oparciu o obowiązujące przepisy i były niższe od emerytur „wcześniejszych”. Tylko niewielka część emerytek zdecydowała się na złożenie odwołania od decyzji ZUS do Sądu. Na moment składania odwołania sposób wyliczenia ich świadczeń był prawidłowy, choć niewątpliwie dla nich krzywdzący.
Polecamy: Pracownicze plany kapitałowe. Nowe obowiązki pracodawców i płatników.
Polecamy: PPK dla pracownika
Motywy rozstrzygnięcia
1 stycznia 2013 r. weszły w życie zmiany wprowadzone ustawą z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw. Zmiana dotyczyła wprowadzenia niekorzystnego dla kobiet sposobu wyliczania wysokości emerytury „końcowej” - po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Przy ustalaniu wysokości emerytury wprowadzono mechanizm potrącania kwot pobranych już świadczeń emerytalnych. Skutkowało to tym, że emerytura kobiet po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego była niższa niż emerytura wcześniejsza. Kobiety, które podjęły decyzję o skorzystaniu z wcześniejszej emerytury, nie wiedziały, że taka decyzja spowoduję wypłatę niższej emerytury w przyszłości. Wejście w życie zmian skutkowały pomniejszeniem wysokości przyszłej, o czym jednak nie wiedziały przechodząc na wcześniejszą emeryturę.
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego zapadło 6 marca 2019 r. Trybunał Konstytucyjny uznał, że niekorzystne zmiany ustawy emerytalnej dla kobiet z rocznika 1953 polegająca na zmniejszaniu ich podstawy świadczenia są niezgodne z zasadą zaufania do państwa i stanowionego przezeń prawa, wyrażoną w art. 2 Konstytucji.
Postępowanie przez ZUS
Powołując się na korzystne orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego – do 23 kwietnia 2019 r. można było wnieść skargę o wznowienie postępowania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych czyli składać wniosek o ponowne zajęcie się sprawą. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wznawiał postępowanie i w oparciu o przepisy prawa – odmawiał zmiany decyzji. Jest to możliwe z uwagi na przepisy, zgodnie z którymi, jeśli od doręczenia decyzji upłynęło 5 lat, nie jest możliwe uchylenie decyzji. Skoro decyzje dotyczące emerytur po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego zapadały w 2013 r., w 2019 r. minęło 5 lat od ich doręczenia. Wydaje się mało prawdopodobne, że orzekający sędziowie nie byli świadomi trudności w egzekucji tego rozstrzygnięcia. Pytanie prawne Sądu Okręgowego w Szczecinie zostało skierowane na podstawie postanowienia z dnia 25 sierpnia 2016 r.
TK jest ok, ZUS jest OK a co z kobietami?
W większości panie, których dotyczył Wyrok Trybunału Konstytucyjny nie mają prawnych środków, by egzekwować swojego prawa do uzyskania wyższej emerytury. Z zapytaniem co w tej sytuacji mają zrobić moje klientki, zwróciłam się do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich. Poradzono mi, by panie składały odwołanie do sądu powszechnego. Być może sąd popatrzy życzliwym okiem, choć zgodnie z prawem odmowa ZUS jest jak najbardziej uprawniona. Drugą sugestią, którą otrzymałam od Biura Rzecznika Praw Obywatelskich jest to, by oczekiwać na zmianę przepisów niezbędną do należytej realizacji wyroku TK. Otrzymałam informację, iż RPO wystąpił do minister Elżbiety Rafalskiej o informacje o działaniach legislacyjnych niezbędnych do należytej realizacji wyroku TK. Zainteresowane same muszą podjąć decyzje, jakie kroki podejmą. Nie chciałabym być na ich miejscu.
Powstanie rozwiązanie dla omawianego problemu >>> Ponowne przeliczenie emerytur w związku z wyrokiem TK - projekt ustawy