Projekt jest jednym z centralnych elementów reformy prawnego i instytucjonalnego otoczenia przedsiębiorców oraz wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Stanowi realizację zapowiedzi zawartych w „Planie na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju”. W projekcie wyraźnie podkreślono zasadę: „co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone”, która jest rozwinięciem fundamentalnej zasady wolności działalności gospodarczej.
Nowe przepisy tworzą korzystne i stabilne warunki do wykonywania działalności gospodarczej oraz wzmacniają gwarancje wolności i praw przedsiębiorców. Zmniejszają także ryzyko biznesowe oraz zwiększają chęć przedsiębiorców do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej, w tym także chęć do ponoszenia ryzyka technologicznego związanego z realizacją innowacyjnych projektów („Konstytucja Biznesu”).
Proponowane rozwiązania opierają się na trzech filarach:
- wzmocnieniu wolności i praw przedsiębiorców, w szczególności wolności działalności gospodarczej oraz wyposażeniu przedsiębiorców w konkretne instrumenty prawne umożliwiające zabezpieczenie ich potrzeb i oczekiwań chronionych konstytucyjnymi zasadami, zwłaszcza w relacjach z organami władzy publicznej;
- ustanowieniu zasad opracowywania projektów aktów normatywnych dotyczących prawa gospodarczego;
- powołaniu Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców – nowej instytucji, o charakterze gwaranta instytucjonalnego zasad i praw wyrażonych w projekcie ustawy Prawo przedsiębiorców.
Do najważniejszych propozycji zawartych w projekcie należą:
- ustanowienie katalogu praw i obowiązków przedsiębiorców oraz urzędów stanowiących wytyczne interpretacyjne dla organów stosujących prawo gospodarcze. Chodzi o podstawowe zasady prawne dotyczące relacji przedsiębiorca – administracja, np. zasada proporcjonalności (urzędnikom wolno podejmować jedynie takie działania, które są konieczne do osiągnięcia zamierzonego celu) i bezstronności oraz równego traktowania (urzędnicy muszą traktować wszystkie podmioty prawa według jednakowej miary; w życiu gospodarczym nikt nie może być dyskryminowany z jakiejkolwiek przyczyny);
- bardziej przyjazna i partnerska relacja między administracją a przedsiębiorcami – chodzi o wprowadzenie m.in. zasady domniemania uczciwości przedsiębiorcy, zasady rozstrzygania wątpliwości faktycznych na korzyść przedsiębiorcy oraz przyjaznej interpretacji przepisów (gdy nie da się usunąć wątpliwości co do stanu faktycznego lub sposobu interpretacji przepisu prawnego, urzędnicy powinni rozstrzygać te wątpliwości na korzyść przedsiębiorców), a także zasady współdziałania organów przy prowadzeniu spraw przedsiębiorców;
- wprowadzenie instytucji działalności nierejestrowej – przewidziano, że osoba fizyczna prowadząca działalność na mniejszą skalę (tj. miesięczne przychody z niej pochodzące nie przekraczają 50 proc. minimalnego wynagrodzenia, czyli w 2018 r. 1050 zł), nie musi rejestrować tej działalności ani płacić z tego tytułu składek ZUS. Będzie to możliwe pod warunkiem, że osoba ta nie wykonywała w ostatnich 60-ciu miesiącach działalności gospodarczej. W sytuacjach, gdy przychód z działalności nierejestrowej przekroczyłby w miesiącu określoną wysokość, działalność ta byłaby uznawana za działalność gospodarczą począwszy od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie;
- wprowadzenie tzw. „ulgi na start” – początkujący przedsiębiorcy nie będą musieli płacić składek na ubezpieczenia społeczne przez pierwszych 6 miesięcy wykonywania działalności gospodarczej. Po tym okresie przedsiębiorca będzie mógł dodatkowo skorzystać z istniejącej obecnie ulgi, czyli tzw. „małego ZUS” w okresie następnych 24 miesięcy;
- zniesienie obowiązku posługiwania się przez przedsiębiorców numerem REGON w relacjach z urzędami – przedsiębiorca w kontaktach z dużą częścią urzędów będzie miał obowiązek posługiwania się wyłącznie numerem NIP i to ten numer będzie służył tym urzędom do jego identyfikacji. Numer REGON dla przedsiębiorców będzie stopniowo wycofywany z obrotu;
- likwidacja zgód i licencji, jako odrębnych form reglamentacji działalności gospodarczej;
- udostępnianie przez Punkt Informacji dla Przedsiębiorcy listy rodzajów działalności gospodarczej wymagających uzyskania koncesji, zezwolenia albo wpisu do rejestru działalności regulowanej – dzięki temu przedsiębiorca będzie wiedział, czy działalność, którą planuje podjąć podlega reglamentacji. Punkt będzie też wskazywał odpowiednie akty prawne związane z tymi kwestiami;
Zobacz również: Podatki i opłaty lokalne
- uregulowanie podstawowych zasad opracowywania projektów aktów normatywnych dotyczących prawa gospodarczego – chodzi m.in. o wzmocnienie nacisku na ograniczanie obciążeń nakładanych na przedsiębiorców (zwłaszcza obowiązków administracyjnych i informacyjnych), ze szczególnym uwzględnieniem mikro-, małych i średnich przedsiębiorców;
- okresowe przeglądy funkcjonowania aktów normatywnych dotyczących prawa gospodarczego pod kątem deregulacji, dokonywane przez ministrów;
- wydawanie przez organy administracji, napisanych prostym językiem „objaśnień prawnych” – będą one w sposób praktyczny wyjaśniały przepisy dotyczące działalności gospodarczej, a przedsiębiorcy stosujący się do nich nie będą mogli z tego powodu ponieść negatywnych konsekwencji;
- uelastycznienie instytucji zawieszenia działalności gospodarczej – chodzi m.in. o możliwość zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej bezterminowo lub też na dowolny okres wskazany przez przedsiębiorcę wpisanego do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej;
- ustanowienie Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców – będzie to organ interweniujący i stojący na straży przedsiębiorców, posiadający kompetencje np. do występowania do urzędów o wydawanie „objaśnień prawnych”.
Efektem proponowanych rozwiązań będzie poprawa warunków funkcjonowania przedsiębiorstw oraz zmniejszenie ryzyka pomijania podstawowych zasad prawa gospodarczego przy podejmowaniu przez administrację konkretnych rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach przedsiębiorców. Oczekiwanym skutkiem powinna też być zmiana nastawienia organów do przedsiębiorców i wzmocnienie służebnej roli administracji, w tym przez uwzględnianie w większym stopniu uzasadnionych interesów podmiotów gospodarczych. Nowe przepisy przyczynią się także do zmniejszenia szarej strefy oraz zachęcą młodych i przedsiębiorczych Polaków do rozpoczynania własnej działalności gospodarczej.
Projekt zastąpi obowiązującą ustawę z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Ustawa ma wejść w życie 1 marca 2018 r., z wyjątkiem przepisów dotyczących „ulgi na start”, które zaczną obowiązywać 31 marca 2018 r.