Nieuwzględnienie skargi przez sąd administracyjny ze względu na brak interesu skarżącego
Legitymacja skargowa nie wyczerpuje treści terminu interes prawny w rozumieniu art. 50 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej jako: p.p.s.a.).
Skarżący musi bowiem mieć w złożeniu skargi interes prawny pojmowany jako istnienie związku między sferą jego indywidualnych praw i obowiązków a zaskarżonym aktem lub czynnością, co zdefiniowane zostało jako subiektywny wymiar legitymacji skargowej. Istotą legitymacji skargowej opartej na kryterium interesu prawnego w zaskarżeniu jest uprawnienie podmiotu, którego prawa lub obowiązki wynikające z przepisu prawa konkretyzuje akt lub czynność organu administracji publicznej w taki sposób, że pomiędzy tym przepisem a aktem lub czynnością organu zachodzi związek uzasadniający zainicjowanie kontroli legalności tego aktu lub czynności przez sąd administracyjny.
Nieuwzględnienie skargi ze względu na brak interesu skarżącego
Wniesienia skargi opartej o indywidualny interes prawny jednostki rodzi po stronie wojewódzkiego sądu administracyjnego obowiązek zbadania interesu skarżącego. W przypadku, gdy sąd podczas rozpoznania nie odnajdzie związku pomiędzy zaskarżanym działaniem (lub zaskarżaną czynnością) a interesem skarżącego będzie zmuszony nie uwzględnić skargi (Postanowienie NSA z 24.11.2011 r., II OSK 2376/11, Lex nr 1070391). Fakt odrzucenia skargi ze względu na nieposiadanie interesu prawnego do jej wniesienia nie przewiduje wprost art. 58 p.p.s.a., choć pewną możliwość pozostawić może brzmienie art. 58 § 1 pkt 6 p.p.s.a., który stanowi o innych przyczynach niedopuszczalności skargi. W przypadku, gdy w skardze skarżący powołuje się na interes prawny, sąd zobowiązany jest skargę rozpoznać, co oznacza, że brak związku zaskarżonego działania (bezczynności) z interesem skarżącego jest podstawą oddalenia skargi (Uchwała składu 7 sędziów NSA z 11 kwietnia 2005 r., OPS 1/04, ONSAiWSA 2005, nr 4, poz. 62; postanowienia NSA: z dnia 13 czerwca 2007 r., II FSK 1337/06, lex nr 384145, i z 8 lipca 2014 r., I OSK 1351/14, lex nr 1494692; wyrok NSA z 16 września 2010 r., II OSK 1397/09, lex nr 746508). Dopuszczalność odrzucenia skargi należy ograniczyć tylko do przypadków, gdy skarżący nie powołuje się na swój interes prawny, a np. na brak obiektywnej zasadności zaskarżonego działania lub bezczynności (B. Adamiak w: B. Adamiak, J. Borkowski, Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, Warszawa 2008, s. 426; postanowienie WSA w Białymstoku z 9 października 2012 r., II SO/Bk 13/12, lex nr 1289343).
Wątpliwości czy skarga dotyczy interesu prawnego skarżącego
Jeżeli istnieją wątpliwości co do tego czy skarga dotyczy interesu prawnego skarżącego, wtedy sprawa powinna być skierowana na rozprawę i w przypadku, gdy sąd ustali, że nie dotyczy ona interesu prawnego składającego skargę, powinien skargę oddalić (W. Chróścielewski, Glosa do wyroku WSA w Warszawie z 27.01.2004 r., III SA 1617/02, OSP 1995/11, poz. 128, s. 580). Przeto, gdy ustalenie braku legitymacji skarżącego do wniesienia skargi jest rezultatem badania jego interesu prawnego w rozumieniu art. 50 § 1 p.p.s.a., sąd administracyjny powinien wydać wyrok oddalający skargę, a nie postanowienie o jej odrzuceniu. Postanowienie odrzucające skargę jest jednak dopuszczalne, gdy brak legitymacji skargowej jest ewidentny (Postanowienie NSA z 27.01.2011 r., II FSK 2500/10, lex nr 742360). Niemniej jednak nie zostały sformułowane jasne kryteria, w oparciu o które można by bez wątpienia stwierdzić, że brak legitymacji skargowej jest ewidentny, co sprawia, że kwestia odrzucenia skargi w takiej sytuacji pozostaje w ocenie sądu.
Odrzucenie skargi jest uznawane za dopuszczalne wtedy, gdy skargę wnosi podmiot, co, do którego w ogóle nie zachodzi potrzeba badania, czy ma on interes prawny do jej wniesienia (Postanowienie NSA z 8.01.2014 r., I OSK 2697/13, lex nr 1452158). W takiej sytuacji podstawą odrzucenia skargi może być właśnie art. 58 § 1 pkt 6 p.p.s.a. Naczelnego Sądu Administracyjnego przesłanką zastosowania tego przepisu może być złożenie skargi przez podmiot niebędący ani adresatem decyzji stanowiącej przedmiot skargi, ani uczestnikiem postępowania poprzedzającego jej wydanie, a zatem przez podmiot, który nie jest adresatem praw lub obowiązków wynikających z jej treści i jednocześnie innym podmiotem wymienionym w art. 50 § 1 p.p.s.a. Sytuacja taka jest zresztą analogiczna do tej, która ma miejsce w postępowaniu administracyjnym. Jeżeli podanie zostaje wniesione przez podmiot, który w sposób oczywisty nie legitymuje się interesem prawnym, organ wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. W sytuacjach niejednoznacznych organ wszczyna postępowanie, a konsekwencję stwierdzenia w toku tego postępowania braku interesu prawnego podmiotu, w odniesieniu, do którego jest prowadzone, stanowi zaś jego umorzenie na podstawie art. 105 § 1 k.p.a. Z tej przyczyny odrzuceniu podlegają skargi wniesione przez organ, który rozpoznawał sprawę w postępowaniu administracyjnym w pierwszej lub w drugiej instancji, lub jednostkę samorządu terytorialnego, której organ wydał decyzję w pierwszej instancji, ponieważ podmioty te nie mają legitymacji skargowej w rozumieniu art. 50 k.p.a.
Powierzenie organowi administracyjnemu właściwości do orzekania w sprawie indywidualnej w formie decyzji administracyjnej, niezależnie od tego czy nastąpiło to na mocy ustawy, czy też w drodze porozumienia, wyłącza możliwość dochodzenia przezeń swego interesu prawnego w trybie postępowania administracyjnego czy sądowo administracyjnego. W odniesieniu do jednostek samorządu terytorialnego nie ma tu najmniejszego znaczenia fakt, że skarga tej jednostki na decyzję organu odwoławczego została wniesiona przez inny organ tej jednostki niż ten, który wydał decyzję pierwszoinstancyjną. Nałożonych na organ samorządu terytorialnego zadań z zakresu administracji publicznej nie można utożsamiać z posiadaniem interesu prawnego (Wyrok NSA z 16 lutego 2005 r., OSK 1017/04, lex nr 374068; wyrok NSA z 7 grudnia 2005 r., I OSK 521/05, lex nr 189858) organizację społeczną w sprawie dotyczącej interesu prawnego innej osoby, a nieobjętej zakresem statutowej działalności tej organizacji, albo gdy organizacja społeczna nie brała udziału w postępowaniu administracyjnym; organ samorządu zawodowego, który zajął stanowisko w sprawie w trybie art. 106 k.p.a.; inny podmiot niż jednostka samorządu terytorialnego na akt nadzoru, z wyjątkiem skargi na zarządzenie zastępcze; por. szerzej uwagę 13 do art. 50 p.p.s.a.