Prawo do krytyki jest jednym z fundamentów, na którym budowana jest demokracja. Należy jednak pamiętać, że krytyka jak wszystko ma swoje granice i za jej przekroczenie grożą kary zdefiniowane w kodeksie karnym. Powagę znaczenia ochronny czci podkreśla u regulowanie przez ustawodawcę kwestia pomówień zarówno w kodeksie karnym jak i cywilnym.
KK o zniesławieniu
Zniesławienia można dokonać na pojedynczej osobie fizycznej, grupie osób, instytucji, osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. Sąd Najwyższy w swoim orzeczeniu z 2004 roku wskazał, że: "Cześć określonej osoby, rozumiana jako kategoria normatywna, korzysta z ochrony prawnej niezależnie od tego, jaką dana osoba ma opinię u jednostki czy nawet w określonym środowisku". (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 2004 r., sygn. akt IV KK 132/04). Podstawą do oskarżenia kogoś o pomówienie staje się już potencjalna możliwość naruszenia czyjejś czci zewnętrznej. Tym samym pomówienie nie musi odnieść zamierzonego skutku w postaci poniżenia czy też utraty zaufania do pokrzywdzonego. W myśl § 1 art. 212 kodeksu karnego karą za dopuszczenie się zniesławienia jest grzywna lub ograniczenie wolności.
POLECAMY: E - wydanie Dziennika Gazety Prawnej
Formy zniesławień
Zniesławienie może występować w różnych formach. Pomówić można ustnie lub pisemnie, w postaci np. artykułu prasowego czy innego środka masowego przekazu. Zniesławieniem będzie również fotomontaż, dyskredytujący daną osobę czy instytucję w oczach opinii publicznej. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 5 czerwca 2013 r. sygn. akt III KK 387/12) wskazuje, kiedy zniesławienie należy uznać za publiczne: "Działanie publiczne oznacza działanie w taki sposób, że może się z nim zetknąć bliżej nieoznaczona liczba nieokreślonych bliżej osób".
Zniesławienie w środkach masowego przekazu
Ustawodawca wyróżnił zniesławienie w mass mediach w oddzielnym paragrafie. Typ kwalifikowany został wprowadzony do kodeksu karnego jako efekt gwałtownego rozwoju środków masowego komunikowania. Przy tego typu zniesławieniu kara jest surowsza. Sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Pojęcie „środek masowego komunikowania” w ustawie karnej nie zostało odpowiednio zdefiniowane, dlatego w tym zakresie trzeba posiłkować się stanowiskiem wypracowanym przez doktrynę i orzecznictwo. O środku masowego komunikowania mówimy, gdy trafiają one do szerokiego kręgu odbiorców. W związku z tym w tej grupie należy wymienić obok telewizji, prasy i radia także internet, publikacje książkowe, nagrania elektroniczne, bilbordy, plakaty, ulotki, pocztę elektroniczną, telefon oraz komunikatory internetowe.
Zobacz serwis: Sprawy karne
Kontratypy
W kolejnym artykule, ustawodawca wymienia okoliczności wyłączające bezprawność czynu. Paragraf pierwszy art. 213 k.k. wskazuje na wyłączenie bezprawności w sytuacji gdy zarzut zniesławienia uczyniony niepublicznie jest prawdziwy, czyli zgodny z obiektywną rzeczywistością. Takiego przywileju nie posiada zarzut nieprawdziwy, którego rozgłaszanie zawsze jest karane.
W drugim przypadku musi występować obrona społecznie uzasadnionego interesu. W tym kontratypie zarzut może być podniesiony publicznie (w dalszym ciągu musi być to oczywiście zarzut prawdziwy) i dotyczyć osoby pełniącej funkcję publiczną lub służyć uzasadnionemu interesowi społecznemu. W dalszej części artykułu czytamy, że jeżeli zarzut dotyczy życia prywatnego lub rodzinnego, dowód prawdy może być przeprowadzony tylko wtedy, gdy zarzut ma zapobiec niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia człowieka albo demoralizacji małoletniego.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U 1997 Nr 88 poz.553)
- Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 2004 r., sygn. akt IV KK 132/04
- Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2013 r., sygn. akt III KK 387/12