Istotą warunkowego umorzenia postępowania, określanego jako „kontrolowanie wolności”, jest odstąpienie - na próbę - od skazania i kary. Stosowanie tej instytucji oparte jest na założeniu, że czyn i wina sprawcy są niekwestionowane. Odstąpienie - na próbę - od skazania i kary nie oznacza, że sprawca nie ponosi odpowiedzialności za czyn przestępczy - jest to po prostu inna forma odpowiedzialności karnej polegająca na zastąpieniu kary i skazania sprawcy, innymi niż kara, środkami o charakterze probacyjnym.
Stopień kontroli przy warunkowym umorzeniu postępowania może być różny w zależności od liczby i rodzaju zastosowanych wobec sprawcy – w okresie próby – obowiązków probacyjnych, a także od tego, czy zastosowano dozór. Uwzględniane są tu indywidualne okoliczności danego przypadku.
Warunkowe umorzenie stosuje sąd.
Postępowanie karne można warunkowo umorzyć, gdy zostaną spełnione następujące przesłanki:
• wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne,
• okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości,
• postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania sprawca będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni przestępstwa.
Zobacz: Forum prawne
Z instytucji warunkowego umorzenia postępowania skorzystać mogą jedynie sprawcy, którzy nie byli karani za przestępstwo umyślne, a dopuścili się przestępstwa, którego zagrożenie ustawowe nie przekracza 3 lat pozbawienia wolności.
Przez właściwości osobiste należy rozumieć cechy charakteru sprawcy, jego temperament, zdolność do samokrytyki, wrażliwość sumienia. Przez warunki osobiste należy rozumieć warunki środowiskowe, w których żyje sprawca, warunki rodzinne, warunki w miejscu pracy, warunki mieszkaniowe.
Należy jednak pamiętać, że warunkowe umorzenie postępowania ma charakter fakultatywny, co oznacza, że w sytuacji, spełnia warunki określone do jego zastosowania, sąd nie musi go zastosować.
Zobacz serwis: Recydywa
Warunkowe umorzenie może być także zastosowane wobec sprawcy przestępstwa zagrożonego karą nie przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności w wypadku, gdy:
• pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą,
• sprawca naprawił szkodę lub
• pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody.
Podstawa prawna: Art. 66 Kodeksu karnego.