Zmiany w przepisach dotyczących wpływu ogłoszenia upadłości na stosunki majątkowe małżeńskie upadłego
Jedną z kluczowych zmian wprowadzonych na mocy ustawy z dnia 30.8.2019 r. o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw jest możliwość żądania w drodze powództwa lub zarzutu uznania rozdzielności majątkowej za skuteczną względem masy upadłości w sytuacji gdy w świetle art. 125 PrUpad ustanowiona na podstawie orzeczenia sądu, czy z mocy samego prawa rozdzielność majątkowa jest bezskuteczna w stosunku do masy upadłości.
Rozdzielność majątkowa, a ogłoszenie upadłości
Coraz częściej ustrojem obowiązującym w małżeństwie nie jest ustrój wspólności małżeńskiej, a rozdzielność majątkowa. Rozdzielność majątkowa powstaje na skutek zawarcia małżeńskiej umowy majątkowej, wyroku sądu orzekającego rozdzielność majątkową, a także z mocy samego prawa z chwilą orzeczenia przez sąd separacji, rozwodu albo ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków.
W świetle art. 125 ust. 1 i 3. PrUpad ,,Ustanowienie rozdzielności majątkowej na podstawie orzeczenia sądu w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości, chyba że pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej został złożony co najmniej na dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości”. Powyższą regulację należy stosować odpowiednio również w przypadku, gdy rozdzielność majątkowa powstała z mocy prawa w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w wyniku rozwodu, separacji albo ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, chyba że pozew lub wniosek w sprawie został złożony co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (art. 125 ust. 3 PrUpad).
Konsekwencją bezskuteczności ustanowienia rozdzielności majątkowej względem masy upadłości, jest prawo syndyka do żądania wydania do masy upadłości wszystkich przedmiotów majątkowych, które wchodziły w skład majątku wspólnego małżonków w dniu zniesienia wspólności. W przypadku zbycia któregokolwiek z przedmiotów wchodzących w skład majątku wspólnego, syndyk ma prawo domagać się wydania do masy upadłości ekwiwalentu, który wpłynął do majątku małżonka. W konsekwencji wejścia do masy upadłości całego majątku wspólnego małżonków, małżonek upadłego może dochodzić w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu udziału w majątku wspólnym, w drodze zgłoszenia wierzytelności zgodnie z art. 236 PrUpad i następne.
Żądanie uznania rozdzielności majątkowej za skuteczną względem masy upadłości
Legislator na mocy nowelizacji art. 125 ust. 3 PrUpad wyposażył rozwiedzionego małżonka upadłego oraz małżonka upadłego w prawo żądania uznania rozdzielności majątkowej za skuteczną w stosunku do masy upadłości, ale tylko w przypadku jeżeli w chwili powstania rozdzielności majątkowej małżonek upadłego nie wiedział o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości, zaś powstanie rozdzielności majątkowej nie doprowadziło do pokrzywdzenia wierzycieli. Sądem właściwym do wniesienia powództwa czy to zarzutu jest sąd upadłościowy tj. sąd przed którym prowadzone jest postępowanie upadłościowe. W toku przedmiotowego postępowania Sąd może zabezpieczyć powództwo przez ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania mienia, które stanowiło majątek wspólny małżonków (art. 125 ust. PrUpad). Jest to istotna zmiana w stosunku do wcześniejszych regulacji, które nie przewidywały możliwości uznania rozdzielności majątkowej za skuteczną względem masy upadłości w świetle terminów dookreślonych w art. 125 PrUpad.
Powyższe regulacja ma nie tylko zapewnić ochronę małżonkowi upadłego, wyeliminować automatyzm w ocenie składu masy upadłości, ale i również ma stanowić wentyl bezpieczeństwa dla masy upadłości poprzez nałożenie na powoda obowiązku wykazania, iż w chwili ustanowienia rozdzielności nie posiadał wiedzy o przesłankach do ogłoszenia upadłości, zaś powstanie rozdzielności majątkowej nie doprowadziło do pokrzywdzenia wierzycieli. W wielu przypadkach w sytuacji gdy jedynym majątkiem wchodzącym do masy upadłości będzie nieruchomość obciążona hipotecznie będzie to znacznie utrudnione.
Termin na wniesienie powództwa lub zarzutu
Ustawodawca nie wskazuje terminu w jakim powód może wystąpić z powództwem. Nie ulega wątpliwości, iż może mieć to miejsce dopiero po ogłoszeniu upadłości oraz na każdym dalszym etapie postępowania upadłościowego ze wszystkimi jego skutkami. Powyższe rodzi więc uzasadnione obawy, iż w wielu przypadkach doprowadzi to do znacznego przedłużenia czasu trwania postępowania upadłościowego.
W tym miejscu warto zaznaczyć, iż nowelizacja nie odnosi się do rozdzielności majątkowej ustanowionej na mocy umowy majątkowej. W sytuacji gdy ustanowienie rozdzielności majątkowej umową majątkową jest bezskuteczne względem masy upadłości, małżonkowi upadłego nie będzie przysługiwało prawo żądania uznania przedmiotowej umowy za skuteczną względem masy upadłości.
W związku z powyższym aby umowa majątkowa była skuteczna względem masy upadłości, musi zostać zawarta co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (art. 126 ust. 1 PrUpad). Powyższe dotyczy również zawarcia przez małżonków majątkowej umowy ograniczającej wspólność majątkową (art. 126 ust. 2 PrUpad).
Anna Łukasiewicz - aplikant adwokacki
Wspólnicy. Malecha Krzemiński Noga Kancelaria Prawnicza sp. j.