W jakim stanie prawnym może powstać rozdzielność majątkowa?
Rozdzielność majątkowa to stan prawny, który dotyczy wyłącznie osób pozostających w związku małżeńskim. Tylko bowiem małżonkowie, których małżeństwo trwa, mogą dążyć do ustanowienia rozdzielności majątkowej. Do ustanowienia takiego stanu na przyszłość mogą dążyć również przyszli małżonkowie poprzez zawarcie intercyzy. Dążyć wspólnie lub każde z nich z osobna – o czym napiszę dalej.
Kiedy w małżeństwie może powstać rozdzielność majątkowa?
Zawierając związek małżeński małżonkowie z mocy prawa zmieniają swój „status” majątkowy i powstaje między nimi ustrój wspólności ustawowej małżeńskiej. Co to znaczy? Najprościej rzecz ujmując, od daty ślubu „co moje, to i Twoje”. Zatem wszystkie przedmioty oraz nieruchomości zakupione w czasie trwania związku małżeńskiego, ale też i długi z tym związane, są wspólne (co do zasady). Wspólne jest pobierane wynagrodzenie za pracę, dochody z innej działalności każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego i osobistego każdego z małżonków, środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków, kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie (o których mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266, 321, 568, 695 i 875).
Zatem w ustroju wspólności ustawowej małżeńskiej można ustanowić rozdzielność majątkową.
Czy rozdzielność majątkową małżeńską można ustanowić jeszcze pod zawarciem związku małżeńskiego?
Zdecydowanie TAK. Można bowiem w drodze aktu notarialnego ustalić, iż z dniem zawarcia związku małżeńskiego pomiędzy stronami powstanie ustrój rozdzielności majątkowej. Taką umowę, potocznie zwaną intercyzą, można zawrzeć u każdego notariusza. Ważne jednak by uczynić to przed zawarciem związku małżeńskiego.
Jaki jest tego skutek? Do momentu zmiany decyzji przez małżonków co do trwania lub przerwania obowiązywania tej umowy, nie powstanie pomiędzy małżonkami majątek wspólny. Zatem to co małżonkowie mieli przed zawarciem związku małżeńskiego oraz nabędą w czasie jego trwania pozostanie tylko własnością każdego z nich a nie własnością wspólnie z mężem, czy z żoną.
Drogi prawne do ustanowienia rozdzielności majątkowej w czasie trwania małżeństwa.
Pierwsza z nich to umowa przed notariuszem, kiedy małżonkowie są zgodni zmienić swój ustrój majątkowy w małżeństwie. Jakie dane będą notariuszowi potrzebne? Tylko dane małżonków, to jest: imię, nazwisko, PESEL, ważny dokument tożsamości ze zdjęciem oraz odpis skrócony aktu małżeńskiego potwierdzający, że małżeństwo trwa. W treści aktu notarialnego notariusz dokładnie określi dane małżonków, datę powstania rozdzielności majątkowej. Nie jest możliwe ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną.
Druga z nich to postępowanie przed sądem, kiedy nie ma zgodności małżonków co do podjęcia takiej decyzji oraz daty powstania rozdzielności majątkowej. Orzeczenie w tej sprawie na wniosek jednego z małżonków wyda sąd. Co ważne, rozdzielność majątkowa może powstać między małżonkami nie tylko na wniosek któregokolwiek z nich. Ta droga do ustanowienia rozdzielności majątkowej przysługuje również wierzycielowi jednego z małżonków. (szczegółowo na temat rozdzielności majątkowej dokonywanej na drodze sądowej w osobnym artykule). W tym trybie rozdzielność majątkowa, w szczególnych przypadkach, może zostać ustanowiona przez sąd z datą wsteczną (przed dniem wniesienia powództwa).
Jakie sytuacje są lub mogą być przyczyną do ustanowienia rozdzielności majątkowej?
(poniżej podaję jedynie przykładowe sytuacje zaczerpnięte z praktyki)
- wspólna decyzja małżonków albo przyszłych małżonków,
- gdy jeden z małżonków zaniedbuje swoje obowiązki względem rodziny,
- gdy jeden z małżonków trwoni majątek (np. na skutek nałogów takich jak hazard, alkohol czy narkotyki),
- gdy jeden z małżonków wykazuje zupełną niegospodarność,
- uporczywe dokonywanie szczególnie ryzykownych operacji finansowych pociągających za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i z reguły także dobra rodziny,
- nadmierne obciążanie majątku wspólnego odpowiedzialnością za długi własne małżonka poważnie zagrażające dobru rodziny lub majątku dorobkowego małżonków,
- w konkretnej sytuacji faktycznej wspólność ustawowa przestaje służyć dobru drugiego z małżonków oraz dobru założonej przez małżonków rodziny (np. ze względu na rozdźwięki natury osobistej, które uniemożliwiają lub znacznie utrudniają wykonywanie zarządu majątkiem wspólnym przez każdego z małżonków),
- separacja faktyczna małżonków, uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym i w ślad za tym zatajanie przez drugą stronę faktycznej sytuacji majątkowej danego małżonka,
- zaciąganie długów przez małżonka lub dopuszczanie się przestępstw, które doprowadzają do narażenia majątku wspólnego na egzekucję,
- trwałe zerwanie wszelkich stosunków majątkowych oraz brak możliwości podejmowania wspólnych decyzji gospodarczych, jako konsekwencja uprzedniego ustania więzi rodzinno - prawnych między małżonkami i co za tym idzie powstania trwałego stanu separacji faktycznej.
Czy ustanowienie rozdzielności majątkowej małżeńskiej wpływa na dziedziczenie?
Czy to umowa zawarta przed notariuszem czy też orzeczenie sądu powszechnego w przedmiocie ustanowienia rozdzielności majątkowej, nie ma żadnego wpływu na dziedziczenie. Są to bowiem: umowa i orzeczenie sądu, które ustalają relacje majątkowe małżonków za ich życia i na czas trwania zawartego przez nich związku małżeńskiego (na przyszłość). Zatem w żadnej mierze nie przekreślają powyższe prawa do dziedziczenia czy to z ustawy czy też z testamentu.
Czy rozdzielność majątkowa wpływa na prawo drugiego współmałżonka do renty po zmarłym współmałżonku?
Ustanowienie rozdzielności majątkowej nie jest przeszkodą do skutecznego ubiegania się o rentę po zmarłym współmałżonku. Podstawowym jednak warunkiem jest wykazanie, że w dacie śmierci małżonkowie pozostawali w związku małżeńskim, nie byli ani w separacji faktycznej ani w separacji sądowej.
Czy w czasie trwania małżeństwa można dokonać podziału majątku wspólnego?
Oczywiście, że tak. Są jednak warunki, które należy spełnić by istniała możliwość podziału majątku wspólnego. I tak, po pierwsze należy dokonać czynności ustanowienia rozdzielności majątkowej np. przed notariuszem (tzw. intercyza) lub w drodze postępowania sądowego. Jeżeli posiadamy już intercyzę albo prawomocne orzeczenie sądu w przedmiocie ustanowienia rozdzielności majątkowej to wówczas możemy przystąpić do kolejnego etapu czynności prawnych pozwalających nam na podział majątku wspólnego.
W drodze, ponownie umowy przed notariuszem mającej za przedmiot podział naszego majątku wspólnego, możemy tego zgodnie dokonać. Do aktu notarialnego notariusz wpisuje wówczas deklarowany przez nas skład naszego majątku (to znaczy to wszystko, czego w czasie trwania małżeństwa wspólnie się „dorobiliśmy” jako małżonkowie) oraz nasze zgodne stanowisko co do tego komu z nas – któremu z małżonków – przypadnie który ze wskazanych składników naszego majątku wspólnego. Np. Żona otrzymuje dom z działką w X i całym wyposażeniem, Mąż otrzymuje mieszkanie wraz z garażem w Y wraz z wyposażeniem, środki finansowe zgromadzone na rachunkach bankowych, lokatach i w funduszach inwestycyjnych dzielone są w ½ części na rzecz każdego ze współmałżonków, i mąż i żona zachowują samochody osobowe, którymi na co dzień się poruszają.
Wraz z takim podziałem wskazuje się wartość poszczególnych składników majątku oraz oświadczenie, iż tak zawarta umowa przed notariuszem wyczerpuje wszystkie składniki majątku wspólnego współmałżonków i ich roszczenia z tego tytułu względem siebie.
Oczywiście w przypadku braku zgodnego stanowiska małżonków co do podziału majątku, można go dokonać przed sądem.
Warto skorzystać z pomocy adwokata
Ważne!
Temat rozdzielności majątkowej małżeńskiej i podziału majątku do temat…rzeka. Artykuł ten jedynie bardzo ogólnie wskazuje na podstawowe zagadnienia z tej tematyki, wskazuje możliwe kierunki i możliwości. Co do tego, jaka droga, jaki tryb będzie korzystniejszy dla Ciebie, również i pod względem finansowym, koniecznie skorzystaj z pomocy adwokata. Oprócz tego takie postępowania to zawiłe kwestie prawne, finansowe, podatkowe i proceduralne. By prawidłowo i sprawnie tego dokonać i przez to „przebrnąć” z najmniejszym obciążeniem dla swoich finansów, zdrowia, czasu i relacji rodzinnych zawsze korzystaj z fachowej pomocy adwokata.
Adwokata możesz wybrać spośród adwokatów znajdujących się na stronie internetowej www.rejestradwokatow.pl zgodnie ze swoim miejscem zamieszkania lub któregokolwiek innego adwokata według swojego uznania. Wówczas jest to adwokat z wyboru.
Jeżeli nie posiadasz środków finansowych na opłacenie adwokata z wyboru, złóż do właściwego ze względu na swoje miejsce zamieszkania sądu rejonowego, wniosek o przyznanie Ci pełnomocnika w osobie adwokata z urzędu. Taki wniosek możesz złożyć także dopiero przed sądem, nawet wówczas kiedy już samodzielnie sporządziłeś/sporządziłaś pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej i wniosłaś/wniosłeś go do sądu. Aby uzyskać pomoc ze strony takiego adwokata udokumentuj sądowi właściwie swoją trudną sytuację majątkową, która nie pozwala Ci na pokrycie kosztów ustanowienia adwokata z wyboru.
Ważne!
Sąd może Ci przyznać pełnomocnika z urzędu w osobie adwokata tylko w przypadku, gdy rozdzielności majątkowej będziesz dokonywać przed tym sądem. Nie dotyczy to zatem sytuacji, gdy dokonujesz wspólnie ze współmałżonkiem rozdzielności majątkowej w formie umowy notarialnej.
Nie znaczy to jednak, iż adwokat w sprawie o ustanowienie rozdzielności majątkowej przed notariuszem nie będzie Ci potrzebny. Współdziałanie notariusza z Twoim pełnomocnikiem w tej sprawie na pewno przyspieszy całą procedurę oraz będziesz mieć podwójną pewność, iż umowa jest sporządzona prawidłowo.
Jakie są koszty ustanowienia rozdzielności majątkowej?
Na drodze umowy notarialnej: koszt podstawowy przeprowadzenia rozdzielności to 400,00 zł netto, zatem 492,00 zł brutto (ta czynność notarialna obciążona jest stawką 23% podatku VAT). Koszt ten dotyczy tylko przypadku zawierania intercyzy przed ślubem.
Jeśli wspólność majątkowa już istnieje (jesteś po ślubie), do taksy notarialnej trzeba doliczyć jeszcze dodatkową kwotę uzależnioną od wielkości posiadanego majątku.
Na drodze sądowej: to 200,00 zł opłaty stałej. Kwota ta może jednak nie być ostateczna.
Marta Imiołczyk-Porębska, adwokat, Wicedziekan Rady Adwokackiej w Katowicach
***
Konkurs Kancelaria Przyjazna Dziecku
Zapraszamy środowisko adwokatów i radców prawnych do włączenia się w akcję propagowania i stosowania zasad, mających na celu zminimalizowanie negatywnych emocji, jakie towarzyszą dziecku podczas procedur prawnych związanych z rozstaniem rodziców. Konkurs organizowany jest przez Komitet Ochrony Praw Dziecka w ramach projektu „Standardy pomocy dziecku w sytuacji rozstania rodziców”. Patronat nad konkursem objął portal Infor.pl.