Co do zasady z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje pomiędzy małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (art. 31 §1 zd. 1 kro).
Decydujące znaczenie dla przynależności określonego przedmiotu majątkowego do majątku wspólnego małżonków ma czas jego nabycia w relacji do czasu powstania wspólności majątkowej małżeńskiej oraz pochodzenie środków przeznaczonych na jego nabycie. Zgodnie bowiem z art. 31 k.r.o. wspólność majątkowa obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub jednego z nich zarówno ze środków pochodzących z majątku wspólnego jak i pochodzących z majątku osobistego każdego z małżonków z wyjątkiem surogacji przewidzianej w art. 33 pkt 10 k.r.o. W orzecznictwie dominuje pogląd, że przedmiot majątkowy nabyty w jakiejkolwiek części z majątku wspólnego, w braku odmiennej umowy małżonków, wchodzi do majątku wspólnego. Do majątku osobistego wchodzi natomiast roszczenie o zwrot nakładu czy wydatku (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 listopada 1962 roku, sygn.. akt III CO 2/62, publ. OSNC 1963, nr 10, poz. 217).
Polecamy: RODO. Ochrona danych osobowych. Przewodnik po zmianach
Art. 31 § 1 k.r.o. stwarza zatem domniemanie przynależności do majątku dorobkowego przedmiotów majątkowych nabytych w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, bez względu na to, z jakich źródeł pochodziły środki przeznaczone na zapłatę ceny. Przynależność tych przedmiotów do majątku odrębnego obowiązany jest udowodnić zainteresowany tym małżonek (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1998 roku, sygn.. akt I CKN 830/97; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2003 roku, sygn.. akt IV CKN 1721/00; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2004 roku, sygn.. akt II CK 397/03, niepublikowane). Dla zaistnienia tego skutku nie ma znaczenia, że stroną umowy sprzedaży był tylko jeden małżonek i złożył oświadczenie, że nabywany przedmiot majątkowy nie należy do dorobku, czy też, że kupna dokonuje z majątku odrębnego, jeżeli nie doszło do wyłączenia wspólności przez zawarcie umowy przewidzianej w art. 47 § 1 k.r.o. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2016 roku, sygn.. akt IV CSK 804/15).
Poszukując zatem odpowiedzi na pytanie co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków należy w pierwszej kolejności zajrzeć w treść § 2 art. 31 k.r.o. zgodnie z którym do majątku wspólnego należą w szczególności:
- pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
- dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
- środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
- kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 963, z późn. zm.).
Jednakże ww. katalog nie ma charakteru zamkniętego, o czym świadczy sformułowanie „w szczególności”. W związku z czym przepis ten jest punktem wyjścia dla dalszych rozważań które składniki majątkowe należy zaliczyć do majątku wspólnego stron.
Oprócz ww. składników do majątku wspólnego małżonków możemy zaliczyć ponadto:
- spółdzielcze prawo do lokalu, przy czym jeżeli chodzi o spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego to wskazać należy, iż o przynależności do majątku wspólnego małżonków tego prawa rozstrzygają przepisy obowiązujące w dacie jego uzyskania (por. uchwała Sądu Najwyższego z 29 listopada 1991 roku, sygn.. akt III CZP 123/91 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z 12 czerwca 2003 roku, sygn.. akt IV CKN 274/01)
- prawo własności budynku wybudowanego przez spółdzielnię, przy czym o przynależności do majątku wspólnego małżonków budynku
mieszkalnego wybudowanego w ramach spółdzielczego zrzeszenia budowy domów
jednorodzinnych oraz działki gruntu, na której dom jest wzniesiony, decyduje data
sporządzenia umowy przenoszącej własność budynku i prawo do działki (por. wyrok u Sądu Najwyższego z dnia 13 sierpnia 1997 roku, sygn., akt I CKN 191/97) - prawo najmu do lokalu o ile jego nabycie nastąpiło w trakcie trwania małżeństwa
- przedmioty uzyskane z przestępstwa (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2010 roku, sygn. akt III CZP 42/10, publ. LEX).
- gospodarstwo rolne przekazane następcy, przy czym o tym czy dane gospodarstwo weszło w skład majątku wspólnego decydują okoliczności sprawy oraz przepisy prawne, w oparciu o które doszło do przekazania
- nabycie nieruchomości w drodze uwłaszczenia o ile w dniu 4 listopada 1971 roku pomiędzy małżonkami występowała wspólność ustawowa małżeńska
- rzeczy nabyte przez zasiedzenie. W tym miejscu warto jednak wskazać, że nieruchomość nabyta w trakcie trwania wspólności ustawowej staje się składnikiem majątku wspólnego małżonków także w sytuacji, w której jej posiadaczem samoistnym był tylko jeden z małżonków i to zarówno wtedy, gdy okres jego posiadania prowadzącego do zasiedzenia mieścił się w czasie trwania wspólności ustawowej, jak wówczas, gdy przewidziany w art. 172 k.c. bieg terminu wymaganego do zasiedzenia rozpoczął się przed powstaniem wspólności, ale zakończył w czasie jej trwania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2012 roku, sygn.. akt I CSK 257/12, publ. LEX),
- akcje i udziały w spółkach nabyte przez jednego małżonka ze środków pochodzących z majątku wspólnego wchodzą w skład tego majątku, a wspólnikiem staje się tylko małżonek będący stroną czynności prowadzącej do nabycia udziałów (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2009 roku, sygn. akt II CSK 273/09, publ. LEX). Dotyczy to również akcji pracowniczych oraz wkładu do spółki cywilnej ze środków z majątku wspólnego.
- posiadanie nieruchomości (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2010 roku, sygn.. akt I CSK 455/09, publ. LEX).
- przedmioty zwykłego urządzenia domowego, bowiem zgodnie z art. 34 kro Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił
- roszczenie z art. 231 k.c., tj. roszczenie o przeniesienie własności gruntu za wynagrodzeniem
Polecamy serwis: Małżeństwo