Prezydent nie może desygnować premiera przed pierwszym posiedzeniem Sejmu. Tak uważają konstytucjonaliści: prof. Ryszard Piotrowski i prof. Marek Chmaj. Prezydent w poniedziałkowym orędziu może oczywiście mówić o swoich zamiarach dotyczących tworzenia rządu i innych zagadnieniach z tym związanych – ocenia prof. Piotrowski. Prezydent Andrzej Duda poinformował, że terminem, który wstępnie zaplanował na pierwsze posiedzenie Sejmu X kadencji, jest poniedziałek, 13 listopada.
Szef Gabinetu Prezydenta Marcin Mastalerek poinformował w poniedziałek na portalu X (dawniej Twitter), że „po przeprowadzeniu konsultacji i głębokim zastanowieniu, Prezydent Andrzej Duda podjął już decyzję ws. tzw. pierwszego kroku”. „Decyzja jest ostateczna, więc ścigającym się na apele do Prezydenta polecam spokojne oglądanie wieczornego orędzia” – napisał Mastalerek.
W wyborach do Sejmu, które odbyły się 15 października 2023 r.
- Prawo i Sprawiedliwość zdobyło 194 mandaty,
- Koalicja Obywatelska – 157,
- Trzecia Droga – 65,
- Nowa Lewica – 26,
- Konfederacja – 18.
Orędzie poza materią konstytucyjną
Konstytucjonalista prof. Ryszard Piotrowski powiedział PAP, że „powoływanie rządu rozpoczyna się od pierwszego posiedzenia Sejmu”. „W ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu, prezydent desygnuje premiera i na jego wniosek powołuje rząd i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów” – przypomniał zapis Konstytucji. Jego zdaniem „to, co prezydent Andrzej Duda zamierza powiedzieć przed pierwszym posiedzeniem jest poza materią konstytucyjną”.
„Z Konstytucji wynika tylko tyle, że prezydent desygnuje premiera w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu” – dodał. „Moim zdaniem dzisiaj prezydent nie może desygnować premiera. Prezydent może oczywiście mówić o swoich zamiarach dotyczących tworzenia rządu i innych zagadnieniach z tym związanych” – ocenił konstytucjonalista.
Kiedy można desygnować premiera
Prof. Marek Chmaj pytany, czy prezydent może podczas wieczornego orędzia desygnować premiera, powiedział, że „nie może, ponieważ według Konstytucji rząd podaje się do dymisji na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu”. „Jeżeli rząd podałby się do dymisji wcześniej, prezydent miałby możliwość powołania premiera przed pierwszym posiedzeniem” – wyjaśnił.
Jednak – jak tłumaczył – jeśli rząd poda się do dymisji na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu, wtedy, zgodnie z art. 154 Konstytucji prezydent może desygnować nowego Prezesa Rady Ministrów w ciągu 14 dni od tego posiedzenia.
„Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów”.
Prof. Chmaj dopytywany o termin desygnacji oraz powołania premiera wyjaśnił, że czas 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu odnosi się zarówno do desygnacji jak i powołania nowego Prezesa Rady Ministrów.
Pod koniec października w Pałacu Prezydenckim odbyły się spotkania konsultacyjne prezydenta z przedstawicielami komitetów wyborczych, które będą miały swoją reprezentację w przyszłym Sejmie. Prezydent podkreślił po nich, że są dwie grupy polityczne, które twierdzą, że mają większość parlamentarną i mają kandydata na premiera. Kandydatem Zjednoczonej Prawicy na premiera jest Mateusz Morawiecki, a kandydatem KO, Trzeciej Drogi i Lewicy – Donald Tusk.
(PAP)