Zastąpienie ubezwłasnowolnienia instrumentami wspieranego podejmowania decyzji: umowa asysty prawnej, kurator wspierający i reprezentujący, pełnomocnictwo rejestrowane. W czwartek, 12 grudnia 2024 r. do uzgodnień i konsultacji społecznych trafił projekt ustawy o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji.
- Zastąpienie ubezwłasnowolnienia instrumentami wspieranego podejmowania decyzji. Projekt ustawy
- Czym są instrumenty wspieranego podejmowania decyzji?
- Umowa asysty prawnej
- Kurator wspierający i reprezentujący
- Pełnomocnictwo rejestrowane
- Zastąpienie ubezwłasnowolnienia instrumentami wspieranego podejmowania decyzji: zmiany w 29 ustawach
Projekt ten ma na celu zastąpienie ubezwłasnowolnienia instrumentami wspieranego podejmowania decyzji. Stanowi realizację międzynarodowych standardów w zakresie ochrony osób z niepełnosprawnościami. Projektodawcy wskazali, że krajowe przepisy o ubezwłasnowolnieniu, które automatyczne pozbawiają jednostkę autonomii decyzyjnej, są sprzeczne zarówno ze standardami powszechnego systemu ochrony praw człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych, jak i regionalnego systemu ochrony praw człowieka Rady Europy.
Zastąpienie ubezwłasnowolnienia instrumentami wspieranego podejmowania decyzji. Projekt ustawy
W ustawie zawarto m.in. ogólną zasadę, którą należy się kierować we wszystkich sprawach dotyczących osoby pełnoletniej, która potrzebuje wsparcia lub osoby wspieranej. Przede wszystkim, należy mieć na względzie preferencje i poglądy danej osoby oraz jej uprzednie życzenia. W przypadku gdy nie da się ich ustalić, należy kierować się jej najlepiej pojętym interesem. Dodatkowo, na sąd i kuratora zostanie nałożony obowiązek najpełniejszego reprezentowania woli osoby wspieranej.
Czym są instrumenty wspieranego podejmowania decyzji?
W projektowanej ustawie wytłumaczono co kryje się pod pojęciem instrumentów podejmowania decyzji. Rozumie się przez to asystenta prawnego, kuratora wspierającego, kuratora reprezentującego oraz pełnomocnika rejestrowanego.
Umowa asysty prawnej
W projekcie znalazła się umowa asysty prawnej zawieranej przez asystenta prawnego i osobę wspieraną. Przez umowę asysty prawnej asystent prawny zobowiązuje się do udzielenia osobie wspieranej zlecającej asystę faktycznego wsparcia w korzystaniu ze zdolności do czynności prawnych przy prowadzeniu jej własnych spraw określonych w umowie. W projekcie wskazano także przykłady czynności, które może obejmować ta umowa.
Kurator wspierający i reprezentujący
Kurator wspierający i reprezentujący są kolejnymi instrumentami wspieranego podejmowania decyzji, które jednocześnie są jedynymi instrumentami stosowanymi przez sąd. W ocenie projektodawców - ta regulacja ma zapewnić to, by wsparcie w wykonywaniu zdolności do czynności prawnych osoby wspieranej było dostosowane do jej stanu świadomości, przy uwzględnieniu faktu, że stan takiej osoby może się zmieniać na przestrzeni czasu. W projekcie znalazły się także warunki stawiane kandydatom na kuratorów.
Pełnomocnictwo rejestrowane
W projekcie przewidziano także możliwość udzielenia przez osobę pełnoletnią, dla której nie ustanowiono kuratora reprezentującego, pełnomocnictwa na wypadek, gdyby w przyszłości ze względu na stan zdrowia nie była w stanie samodzielnie kierować swoim postępowaniem. W przypadku ustanowienia takiego pełnomocnika, osoba zainteresowana zabezpiecza i reguluje swoje sprawy osobiste oraz majątkowe na wypadek mogącej powstać w przyszłości niepełnosprawności.
Zastąpienie ubezwłasnowolnienia instrumentami wspieranego podejmowania decyzji: zmiany w 29 ustawach
Projekt zakłada zmiany w 29 ustawach, w tym w ustawie Kodeks cywilny, ustawie Kodeks rodzinny i opiekuńczy, czy ustawie o radcach prawnych. Dla przykładu, w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym w związku z likwidacją instytucji ubezwłasnowolnienia i przejścia na model wspieranego podejmowania decyzji, zniesiono zakaz zawarcia małżeństwa przez osobę ubezwłasnowolnioną. Projekt zakłada także przepisy przejściowe, dostosowujące i końcowe. Od wejścia w życie przepisów ustawy o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji, każda osoba pełnoletnia będzie miała pełną zdolność do czynności prawnych. Ważność czynności prawnych, dokonanych przed dniem wejścia w życie ustawy przez osoby niemające zdolności do czynności prawnych lub w tej zdolności ograniczone, oceniana będzie wg. przepisów dotychczasowych.
Organem odpowiedzialnym za opracowanie projektu jest Ministerstwo Sprawiedliwości. Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to II kwartał 2025 r.