To już koniec orzekania o niepełnosprawności tak, jak teraz. Będzie gorzej czy lepiej: 10 kluczowych zmian [PROJEKT]

• Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych - DO ZMIANY!
• 10 kluczowych zmian dla niepełnosprawnych [PROJEKT]
• To już koniec orzekania o niepełnosprawności tak, jak teraz. Będzie gorzej czy lepiej: 10 kluczowych zmian [PROJEKT]
• Niepełnosprawni zmiany: Kilka orzeczeń o rożnym stopniu niepełnosprawności: koniec z tym. Będzie jedno orzeczenie
• Niepełnosprawni zmiany: przechowanie akt w sprawie postepowań orzeczniczych
• Niepełnosprawni zmiany: Elektroniczny system i informacja o ważności orzeczeń i stopniu
• Niepełnosprawni zmiany: Zmiany w zatrudnianiu w zespołach orzeczniczych
• Niepełnosprawni zmiany: Wydłużenie ważności kart parkingowych
• Niepełnosprawni zmiany: Pies asystujący dla osoby z niepełnosprawnością wejdzie do miejsc zamieszkania zbiorowego (np. sanatorium)
• Kiedy zmiany wejdą w życie?

Dotychczasowy system nie zdaje egzaminu, o czym każdego dnia z rozgoryczeniem przekonują się rodzice dzieci z niepełnosprawnościami lub osoby dorosłe ubiegające się o stopień. Potrzebne są nowe rozwiązania legislacyjne, które faktycznie zmienią i przede wszystkim przyspieszą proces gromadzenia dokumentacji, badania i wydawania orzeczeń o niepełnosprawności. Muszą nastąpić zmiany w pracach komisji orzeczniczych. Aby to zrobić należy zacząć od samych podstaw, z czego rząd, a w tym Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Łukasz Krasoń - doskonale zdają sobie sprawę. Jak zatem wygląda sprawa? No nie najlepiej. Do końca I kwartału miał być przyjęty projekt ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (numer projektu UD137, dalej jako: projekt). Mamy II kwartał a w pracach nic się nie posunęło. Projekt, jak wskazuje sama jego nazwa, ma zmienić ustawę z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 44).

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych - DO ZMIANY!

Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych jest do kompletnej zmiany. Ustawa była uchwalona już prawie 30 lat temu! Przez te lata świadczenia dla osób z niepełnosprawnościami i sam system się zmienił, trzeba więc go kompleksowo znowelizować. Dotychczasowa ustawa określa: stan prawny dot. zakwalifikowania przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności; całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych; czy też odnosi się do orzeczeń o niepełnosprawności, wydanym przed ukończeniem 16 roku życia. To właśnie te kluczowe kwestie będą znowelizowane.

10 kluczowych zmian dla niepełnosprawnych [PROJEKT]

Głównym celem zmian jest:

1. efektywne i sprawne działanie zespołów orzeczniczych, w tym usprawnienie procesu orzekania o niepełnosprawności;
2. zmiana terminów co do wydawania orzeczeń;
3. wdrożenie elektronicznego systemu dla osób z niepełnosprawnościami;
4. informacja o ważności orzeczeń i stopniu;
5. wyłączenie zasad prawa zamówień publicznych przy powoływaniu członków komisji orzeczniczych;
6. skrócenie okresu przechowywania dokumentacji orzeczniczej;
7. skrócenie czasu rozpatrywania wniosków;
8. ułatwienie weryfikacji ważności orzeczeń;
9. umożliwienie wydłużenia ważności kart parkingowych;
10. możliwość przemieszczania się przez osoby z niepełnosprawnością i przebywania z psem asystującym do pensjonatów i ośrodków wypoczynkowych (do miejsc zamieszkania zbiorowego/ użyteczności publicznej).

To właśnie te ww. 10 obszarów ma się zmienić. Poniżej pokrótce zostaną one opisane, jednak należy mieć na uwadze, że to dopiero założenia, a prace jeszcze nie ruszyły. Jednak Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Łukasz Krasoń jest mocno zdeterminowany do poprawy sytuacji osób z niepełnosprawnościami i dąży do zmian. Na jednym z posiedzeń wprost powiedział: "(...) Aktywizacja zawodowa osób z niepełnosprawnościami powinna być priorytetem dla nas wszystkich. Zawsze mówię, że każda złotówka wydana na ten obszar to jest inwestycja, ona się zawsze zwraca po wielokroć. Wciąż wielu pracodawców myśli, że osoba z niepełnosprawnością to jest trudny potencjalny pracownik, że to jest raczej kłopot niż zysk czy wartość dodana dla przedsiębiorstwa. To jest oczywiście nieprawda i mamy świetne przykłady. Wielu przedsiębiorców po prostu otworzyło oczy w momencie, kiedy zatrudnili, kiedy otworzyli się na zatrudnianie osób z niepełnosprawnościami. (...) Jeszcze jeden element, który na tym obszarze zatrudnienia będzie - użyję angielskiego słowa - game changer. Mówimy o asystencji osobistej. To element, który ma być triggerem, tym elementem popychającym osoby z niepełnosprawnościami do większej aktywności społecznej, ale też zawodowej. Osoba z niepełnosprawnością, która jest zamknięta w czterech ścianach gdzieś tam wysoko za schodami, nie myśli o tym, aby wyjść na rynek pracy, jest to bardzo, bardzo daleko w kolejce. Ona myśli, żeby przetrwać, żeby zadbać o swoje podstawowe funkcje. Jeżeli dostarczymy człowiekowi pierwsze w dziejach Polski tak systemowe rozwiązanie, jakim będzie ustawa o asystencji, to ten człowiek zacznie oddychać, ten człowiek przestanie się martwić o rzeczy podstawowe i będzie mógł więcej czasu poświęcić dla siebie, także na swoją zwiększoną aktywność społeczną i w dużej mierze także zawodową. (...). Pracujemy w rządzie nad tym i tych zmian mniejszych, większych będzie dużo więcej jeszcze tutaj, bo nie wiem, czy państwo pamiętacie, jak pierwszy raz tutaj przyjechałem, to sobie postawiłem za cel, że będę państwa edukował, że mówimy: osoba z niepełnosprawnością, a nie osoba niepełnosprawna. Jest lepiej, kilka osób tutaj z prawej strony, już widzę, się nauczyło. Więc tutaj jeszcze raz przypominam: osoba z niepełnosprawnością, bo niepełnosprawność to jest tylko jedna z cech, która takie osoby chociażby ja definiuje, a nie jest to cała historia o mnie. Dziękuję bardzo.". Te słowa wiele znaczą, bo pokazują ogromną motywację do zmiany przepisów na lepsze, a tym samym zmiany sytuacji osób z niepełnosprawnościami na lepszą.

To już koniec orzekania o niepełnosprawności tak, jak teraz. Będzie gorzej czy lepiej: 10 kluczowych zmian [PROJEKT]

Jak podaje rząd: projekt ma na celu, w szczególności, wprowadzenie regulacji usprawniających pracę zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności oraz doprecyzowanie i uporządkowanie niektórych przepisów obowiązującej ustawy o rehabilitacji, co wynika z dotychczasowych doświadczeń w praktycznym stosowaniu regulacji. Celem projektu jest realizacja zgłaszanych postulatów zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności, w tym Unii Metropolii Miast Polskich.

Wynika to z doświadczeń zespołów orzeczniczych w dotychczasowym stosowaniu przedmiotowych regulacji. Jednoznacznie wskazuje się, że w przepisach ustawy o rehabilitacji brakuje rozwiązań prawnych, które umożliwiają weryfikację ważności orzeczeń o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności (np. poprzez elektroniczny system). Wprowadzenie takich regulacji ułatwi m. in. osobom niepełnosprawnym korzystanie z różnego rodzaju ulg czy form wsparcia, poprzez potwierdzenie swojego statusu, a pracodawcom upewnienie się co do aktualności przekazanego orzeczenia, od którego ważności zależy dofinansowanie do wynagrodzeń niepełnosprawnego pracownika z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Niepełnosprawni zmiany: Kilka orzeczeń o rożnym stopniu niepełnosprawności: koniec z tym. Będzie jedno orzeczenie

Według założeń osoba z niepełnosprawnością, która dotychczas posiada kilka różnych orzeczeń o stopniu niepełnosprawności, docelowo powinna posiadać tylko jedno orzeczenie. Proponuje się, aby powiatowy zespół uchylał poprzednio wydane orzeczenie. Posiadanie przez osoby niepełnosprawne więcej niż jednego orzeczenia o niepełnosprawności oraz posługiwanie się nimi wymiennie przed różnymi organami i instytucjami wprowadza wątpliwości co do faktycznego stanu zdrowia danej osoby oraz ma konsekwencje związane z korzystaniem przez nią z wielu uprawnień.

Niepełnosprawni zmiany: przechowanie akt w sprawie postepowań orzeczniczych

Zespoły orzecznicze od lat postulowały o zmianę przepisów w zakresie skrócenia okresu przechowywania akt postępowań orzeczniczych, w tym danych osobowych przetwarzanych przez zespoły orzekające o niepełnosprawności. Okres ten aktualnie wynosi 50 lat. Proponuję się skrócenie tego okresu do 20 lat.

Niepełnosprawni zmiany: Elektroniczny system i informacja o ważności orzeczeń i stopniu

Jak podaje projektodawca, aktualnie w przepisach ustawy brakuje rozwiązań prawnych, które umożliwiają weryfikację ważności orzeczeń o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności (np. poprzez elektroniczny system). Wprowadzenie takich regulacji ułatwi m. in. osobom niepełnosprawnym korzystanie z różnego rodzaju ulg czy form wsparcia, poprzez potwierdzenie swojego statusu, a pracodawcom upewnienie się co do aktualności przekazanego orzeczenia, od którego ważności zależy dofinansowanie do wynagrodzeń niepełnosprawnego pracownika z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Niepełnosprawni zmiany: Zmiany w zatrudnianiu w zespołach orzeczniczych

Zgodnie z założeniami ma dojść do wyłączenia i niestosowania zasad i przepisów prawa zamówień publicznych, w takim zakresie jak ma to miejsce dotychczas. Jest to niewątpliwie duże utrudnienie przy zatrudnianiu m.in. lekarzy, psychologów, fizjoterapeutów na członków zespołów specjalistów do pełnienia funkcji orzeczników. Bez wątpienia ma to wpływ na organizację pracy zespołów i realizację zadań związanych z wydawaniem orzeczeń. Ostatecznie cierpią na tym niepełnosprawni, którzy muszą długo czekać na decyzję.

Niepełnosprawni zmiany: Wydłużenie ważności kart parkingowych

Konieczna jest zmiana związana z wydłużeniem ważności kart parkingowych w związku z wydłużonym zachowaniem ważności dotychczasowych orzeczeń. W myśl przepisu art. 6bb ust. 1 ustawy, dotychczasowe orzeczenia zachowują ważność do dnia wydania kolejnego ostatecznego orzeczenia, nie dłużej jednak niż do ostatniego dnia szóstego miesiąca następującego po dacie określającej tę ważność. W związku z wydłużeniem ważności orzeczeń powinna zostać również wydłużona ważność kart parkingowych.

Niepełnosprawni zmiany: Pies asystujący dla osoby z niepełnosprawnością wejdzie do miejsc zamieszkania zbiorowego (np. sanatorium)

Pies asystujący niepełnosprawnemu będzie miał wstęp miejsc zamieszkania zbiorowego (psy będą mogły przebywać na turnusach rehabilitacyjnych dla niepełnosprawnych). Przepisy ustawy o rehabilitacji powinny zostać uzupełnione o regulacje umożliwiające wstęp osobie niepełnosprawnej z psem asystującym do budynków zamieszkania zbiorowego np. pensjonatów i ośrodków wypoczynkowych. Przy obecnym brzmieniu przepisów nie jest to możliwe. Wynika to z tego, że obecne brzmienie przepisów ustawy o rehabilitacji obejmuje obiekty użyteczności publicznej, jednak definicja ta nie zawiera np. pensjonatów i ośrodków wypoczynkowych.

Kiedy zmiany wejdą w życie?

Zgodnie z informacją przekazaną przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów planowany na chwilę obecną termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to II kwartał 2025 r. Z pewnością ewentualna nowelizacja nie wejdzie w życie wcześniej niż w II kwartale 2025 r.