Przełom w orzekaniu o niepełnosprawności. Minimalne okresy ważności orzeczeń o niepełnosprawności – nowe zasady dla 208 chorób. [ROZPORZĄDZENIE]

• Zalecenia dla Wojewódzkich oraz Powiatowych Zespołów ds. Orzekania o Niepełnosprawności
• Uprawnienia i wsparcie wynikające z orzeczenia o niepełnosprawności [LISTA]
• Minimalne okresy ważności orzeczeń o niepełnosprawności – nowe zasady dla 208 chorób. [ROZPORZĄDZENIE]
• Elektroniczny Krajowy System Monitoringu Orzekania o Niepełnosprawności

Niepełnosprawność, zgodnie z art. 2, pkt. 10 ustawy o Rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, definiowana jest jako trwała lub okresowa niezdolność do wypełniania ról społecznych z powody stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy.

Zalecenia dla Wojewódzkich oraz Powiatowych Zespołów ds. Orzekania o Niepełnosprawności

Jeszcze w marcu 2025 r. z okazji Światowego Dnia Zespołu Downa wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej Łukasz Krasoń poinformował o podpisaniu nowych wytycznych dla Wojewódzkich oraz Powiatowych Zespołów ds. Orzekania o Niepełnosprawności. Wytyczne te miały na celu ułatwienie uzyskiwania orzeczeń o niepełnosprawności osobom z Zespołem Downa oraz z diagnozami genetycznych chorób rzadkich.

Osoby chorujące na blisko 150 rzadkich schorzeń genetycznych mogą – po udokumentowaniu diagnozy i złożeniu wniosku do odpowiednich zespołów orzekających – otrzymać orzeczenie o niepełnosprawności wydane na stałe. W przypadku dzieci orzeczenie to obowiązywać będzie do ukończenia 16. roku życia, zgodnie z przepisami prawa. W orzeczeniach tych uwzględnione zostaną punkty 7 i 8:

• Punkt 7 potwierdza konieczność stałej lub długotrwałej pomocy ze strony innych osób, wynikającej z istotnie ograniczonej możliwości samodzielnego funkcjonowania.
• Punkt 8 dotyczy konieczności codziennego, stałego zaangażowania opiekuna dziecka w proces jego leczenia, rehabilitacji oraz edukacji.

Podobne zalecenie dotyczy dzieci z zespołem Downa oraz tych cierpiących na 50 innych rzadkich chorób. W ich przypadku również zarekomendowano wydawanie orzeczeń na maksymalnie dopuszczalny okres – do 16. roku życia – z uwzględnieniem punktu 7, wskazującego na potrzebę stałej opieki.

Uprawnienia i wsparcie wynikające z orzeczenia o niepełnosprawności [LISTA]

Uzyskanie orzeczenia o niepełnosprawności, w którym uwzględniono punkty 7 i 8, otwiera drogę do szeregu form wsparcia – zarówno dla osoby z niepełnosprawnością, jak i jej opiekunów. Oto najważniejsze z nich:

• Świadczenie pielęgnacyjne – przysługuje opiekunom osób z niepełnosprawnością, którzy ze względu na konieczność stałej opieki (wskazanej w punktach 7 i 8 orzeczenia) muszą zrezygnować z pracy zarobkowej.
• Zasiłek pielęgnacyjny – świadczenie finansowe przyznawane osobom wymagającym wsparcia w codziennym funkcjonowaniu, niezależnie od dochodu.
  Zasiłek pielęgnacyjny 2025 r. i 2026 r.
• Ulgi podatkowe – m.in. możliwość odliczenia wydatków związanych z opieką i leczeniem w ramach tzw. ulgi rehabilitacyjnej.
• Pierwszeństwo w dostępie do usług społecznych i opiekuńczych – osoby z orzeczeniem mają priorytetowy dostęp do świadczeń wspierających codzienne funkcjonowanie.
• Ułatwienia w dostępie do świadczeń zdrowotnych – w tym rehabilitacji, leczenia uzdrowiskowego czy szybszych terminów wizyt specjalistycznych.
• Prawo do Karty Parkingowej – przysługuje osobom z ograniczoną mobilnością, umożliwiając korzystanie z miejsc parkingowych dla osób z niepełnosprawnością.
  Karta parkingowa w 2025
• Wparcie edukacyjne – dzieci z orzeczeniem mogą korzystać m.in. z pomocy asystenta nauczyciela, indywidualnego toku nauczania czy dodatkowych zajęć wspomagających rozwój.

Minimalne okresy ważności orzeczeń o niepełnosprawności – nowe zasady dla 208 chorób. [ROZPORZĄDZENIE]

We wtorek, 27 maja 2025 r. w Dzienniku Ustaw RP ukazało się Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 maja 2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności. Rozporządzenie to zmienia m.in. obwiązek regularnych badań kontrolnych dla osób z trwałą niepełnosprawnością. Do tej pory komisje orzekające o niepełnosprawności w przypadkach chorób rzadkich i genetycznych zazwyczaj przyznawały orzeczenia z krótkim okresem ważności, co generowało dodatkowe trudności dla pacjentów i ich rodzin.

Nowelizacja przepisów zawarta w rozporządzeniu wprowadza jasno określone minimalne okresy ważności orzeczeń o niepełnosprawności, szczególnie istotne w przypadku osób z rzadkimi chorobami genetycznymi oraz zespołem Downa.

• Dla osób powyżej 16. roku życia minimalny okres ważności orzeczenia - zgodnie z rozporządzeniem - wynosi 7 lat. Dotyczy to 208 jednostek chorobowych wymienionych w załączniku do rozporządzenia – wśród nich znajdują się takie schorzenia jak m.in. wrodzone wodogłowie, mukowiscydoza, rdzeniowy zanik mięśni lub zespołu Downa. (art. 3, ust. 55a rozporządzenia)
• Dla dzieci poniżej 16. roku życia orzeczenia mają obowiązywać przez co najmniej 3 lata.
• W przypadku dzieci z zespołem Downa lub potwierdzoną diagnozą jednej z rzadkich chorób genetycznych, orzeczenia powinny być przyznawane na maksymalny możliwy okres, czyli do ukończenia 16. roku życia – zgodnie z granicą wiekową obowiązującą dla orzeczeń w tej grupie wiekowej.

Rozporządzenie uwzględnia przepisy przejściowe. Zgodnie z § 2 rozporządzenia, do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia, stosuje się nowe, uregulowane powyższym rozporządzeniem przepisy. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Elektroniczny Krajowy System Monitoringu Orzekania o Niepełnosprawności

Jak wynika z danych Elektronicznego Krajowego Systemu Monitoringu Orzekania o Niepełnosprawności, orzeczenie na czas określony posiada aktualnie prawie 192 tys. dzieci oraz 1,24 mln dorosłych. Liczba dzieci z niepełnosprawnościami do 16 roku życia legitymująca się orzeczeniem na stałe wynosi zaś 71,3 tys., a liczba dorosłych posiadających orzeczenie o stopniu niepełnosprawności na stałe - 1,72 mln osób. Elektronicznego Krajowego Systemu Monitoringu Orzekania o Niepełnosprawności to system w którym przetwarza się dane w celu usprawnienia i podniesienia jakości orzekania o niepełnosprawności, ustalania poziomu potrzeby wsparcia oraz realizacji zadań przez zespoły orzekające o niepełnosprawności.