Społeczeństwo się starzeje, a polityka senioralna dopiero raczkuje. Kto powinien ponosić koszt pobytu mieszkańca w DPS? Przepisy jasno wskazują kolejność. Niestety regulacje te narażają samorządy na ogromne koszty, których nigdy nie mogą odzyskać, nawet jest pensjonariusz posiada duży majątek.
Kto ponosi koszt pobytu mieszkańca w DPS?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami koszty pobytu w domu pomocy społecznej ponosi w pierwszej kolejności jego mieszkaniec domu (w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka), a w dalszej małżonek, zstępni przed wstępnymi, a na końcu gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Przy czym, jeżeli mieszkaniec ponosi pełną odpłatność, pozostałe podmioty, w tym gmina, nie mają obowiązku wnoszenia opłat. W przypadku seniorów koszty te są zazwyczaj pobierane z przysługujących im świadczeń emerytalnych, jednak trzeba pamiętać o tym, że przepisy przewidują w tym zakresie ograniczenie - mieszkaniec domu wnosi z tytułu opłaty, nie więcej niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu. Gdy opłaty wnoszą małżonek, zstępni przed wstępnymi, robią to zgodnie z zawartą umową. Z kolei gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej wnosi opłatę w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez wskazane wcześniej osoby.
Polecamy: Kalendarz 2026
Samorządy chcą zwrotu kosztów z masy spadkowej
Regulacje te sprawiają, że w praktyce, gdy 70% dochodu mieszkańca nie wystarcza na pokrycie opłaty w wymaganej kwocie, a pozostała część kosztu nie znajduje pokrycia w opłatach członków rodziny, różnicę ma obowiązek pokryć gmina. Jednocześnie jednak nie ma ona możliwości dochodzenia zwrotu tych kosztów, nawet jeśli mieszkaniec posiada majątek, który pozostawia w spadku swoim najbliższym znajdującym się na liście osób zobowiązanych do pokrywania opłaty za pobyt w DPS. To dlatego, jak informuje Serwis Samorządowy PAP, Związek Gmin Wiejskich RP wystosował do MRPiPS stanowisko postulujące zmiany w przepisach ustawy o pomocy społecznej dotyczące zwrotu kosztów pobytu mieszkańców w domach pomocy społecznej. W piśmie wskazano, że wielu mieszkańców pozostaje w placówkach przez kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt lat, a łączny koszt ponoszony z tego tytułu przez gminę sięga nawet setek tysięcy złotych w odniesieniu do jednej osoby. Są to obciążenia nieproporcjonalne do możliwości finansowych gmin, szczególnie tych mniejszych, a dodatkowo są niemożliwe do odzyskania. To dlatego samorządy domagają się wprowadzenia zmian w ustawie z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Miałyby one polegać na umożliwieniu im dochodzenia zwrotu kwoty różnicy między średnim kosztem utrzymania w DPS, a opłatą wnoszoną przez mieszkańca z jego masy spadkowej, niezależnie od tego, czy osoba ta wywiązywała się z obowiązku przekazywania swojego dochodu na ten cel. Samorządy chciałyby też rozszerzenie katalogu osób zobowiązanych do zwrotu wydatków poniesionych przez gminę o spadkobierców mieszkańca DPS posiadających prawa majątkowe do jego mienia.
Polecamy: Pomoc społeczna. Komentarz do ustawy
art. 61 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (j.t. Dz.U. z 2025 r. poz. 1214)