Zmiany wychodzą naprzeciw wytycznym wyroku Trybunału Konstytucyjnego z lutego 2012 r.
Wprowadzone zmiany określają katalog sytuacji, w których możliwe będzie wzruszenie prawomocnych decyzji organu rentowego ustalających prawo do świadczeń lub ich wysokość. Ponadto, ustawa wprowadza cezurę czasową, ograniczającą tę możliwość.
Zgodnie z ustawą, ZUS będzie mógł zdecydować o wznowieniu postępowania ws. przyznania emerytury lub renty oraz wysokość tych świadczeń w sytuacji fałszowania dowodów, świadomego wprowadzania w błąd lub wydania decyzji w wyniku przestępstwa (w ciągu 10 lat od wydania decyzji), a także w przypadku ujawnienia nowych okoliczności lub dowodów nieznanych organowi w dniu wydania decyzji (w ciągu 5 lat od wydania decyzji).
Ponowne decyzje ws. emerytur lub innych świadczeń będą mogły zostać wydane w sytuacji uchylenia, zmiany lub stwierdzenia nieważności orzeczenia sądu, na którego podstawie została wydana decyzja o przyznaniu świadczenia (w ciągu 5 lat od wydania decyzji), jak również w przypadku przyznania świadczenia lub jego nieprawidłowego obliczenia na skutek błędu organu decydującego (w ciągu 3 lat od wydania decyzji).
Zobacz serwis: Emerytury 2017
W tym ostatnim przypadku - zakłada ustawa -"organ emerytalny odstępuje od uchylenia lub zmiany decyzji, jeżeli uchylenie lub zmiana decyzji wiązałyby się z nadmiernym obciążeniem dla osoby zainteresowanej, ze względu na jej sytuację osobistą lub materialną, wiek, stan zdrowia lub inne szczególne okoliczności".
Według ustawy, decyzje będą mogły zostać zmienione bez żadnego ograniczenia czasowego, jeśli w wyniku zmiany decyzji zostałoby przyznane prawo do świadczenia lub jego wysokość zostałaby podwyższona.
W wyroku z 2012 r. TK zakwestionował wówczas art. 114 ust. 1a ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który pozwalał ZUS zmniejszyć wysokość emerytury czy renty, a nawet pozbawić tego świadczenia, jeśli po uprawomocnieniu się decyzji ustalającej prawo do niego okazywało się, że dowody, na których decyzja była oparta, nie dawały podstaw do przyznania emerytury lub renty albo do ustalenia takiej ich wysokości.
W komunikacie Kancelarii wskazano, że w praktyce ugruntowało się stanowisko, że regulacja ta umożliwia wznowienie postępowania i wzruszenie prawomocnej decyzji także wówczas, gdy organ inaczej oceni uprzednio przedłożone dowody albo inaczej zaklasyfikuje fakty, które wcześniej uznał za uzasadniające przyznanie określonego świadczenia. Tym samym stanowił on podstawę zmiany (uchylenia) również decyzji korzystnych dla świadczeniobiorców, co de facto oznaczało niestabilność decyzji wydawanych przez organy rentowe.
Zobacz serwis: Renty
Trybunał nie zakwestionował - co do zasady - potrzeby weryfikacji prawomocnych decyzji rentowych. Za niezgodne z konstytucją uznał natomiast uprawnienie organu rentowego do wszczęcia postępowania z urzędu w celu weryfikacji ustalonego prawa do emerytury lub renty albo ich wysokości. TK uznał, że wzruszalność prawomocnych decyzji emerytalno-rentowych powinna być sytuacją wyjątkową, wynikającą z precyzyjnie określonych przesłanek. Z inicjatywą zmiany przepisów w tym obszarze wystąpił Senat.
Źródło: PAP