Omówienie przesłanek stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej na gruncie ordynacji podatkowej
Przesłanki stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej ustawodawca enumeratywnie wymienił w art. 247 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. - Ordynacja podatkowa. Innymi słowy jest to tzw. katalog zamknięty, który zawiera wyliczenie wszystkich jedynie dopuszczalnych przesłanek.
Zanim jednak owe wymienię wcześniej zwracam uwagę, że tryb stwierdzania nieważności decyzji należy do nadzwyczajnych trybów wzruszania decyzji ostatecznych, którymi także są wznowienie postępowania oraz zmiana bądź uchylenie decyzji ostatecznej.
Nadto istotne jest tutaj, że przedmiotem stwierdzenia nieważności może być wyłącznie decyzja ostateczna oraz ostateczne postanowienie, wobec którego przysługuje zażalenie. Przy czym w Ordynacji podatkowej obowiązuje domniemanie ważności decyzji podatkowej, co znaczy, że decyzja dotknięta wadą nieważności obowiązuje, aż do chwili stwierdzenia jej nieważności. Nie mniej jednak stwierdzenie nieważności wywołuje skutki wsteczne, gdyż oznacza, że stwierdzona wada zaistniała już w dacie wydania kwestionowanej decyzji. Samo wszczęcie postępowania w sprawie o stwierdzenie nieważności decyzji ostatecznej może nastąpić bądź z urzędu bądź na żądanie strony.
Zobacz również: Jakie są koszty postępowania podatkowego?
Przechodząc do meritum organ podatkowy stwierdza nieważność decyzji ostatecznej, która:
1) została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości - chodzi tu zarówno o naruszenie właściwości rzeczowej, miejscowej, jak i instancyjnej, a przesłanka ta znajduje zastosowanie również, gdy organ podatkowy orzekł w sprawie, dla której właściwy był sąd powszechny,
2) została wydana bez podstawy prawnej - o braku podstawy prawnej można mówić wówczas, gdy nie istnieje przepis prawa pozwalający regulować daną materię w drodze decyzji administracyjnej albo też przepis istnieje, lecz nie ma charakteru powszechnie obowiązującego (np. akt wewnętrzny),
3) została wydana z rażącym naruszeniem prawa - podstawa ta jest najczęściej badana w postępowaniu podatkowym, tudzież konieczne jest wykazanie, że treść decyzji pozostaje w wyraźnej i oczywistej sprzeczności z treścią przepisu prawa (np. postanowienie odmawiające przywrócenia terminu do wniesienia odwołania, podczas gdy odwołanie zostało wniesione w terminie i jest merytorycznie rozpatrywane),
4) dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną - o rozstrzygnięciu sprawy inną decyzją ostateczną można mówić wówczas, gdy zachodzi tożsamość czterech elementów występujących w obu sprawach, a mianowicie: podmiotu, przedmiotu, stanu faktycznego, stanu prawnego,
5) została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie - tutaj nie można mylić czynności skierowania decyzji z jej doręczeniem, albowiem o tym, do kogo decyzja jest skierowana, decyduje jej treść, w której musi się znaleźć miejsce na oznaczenie strony, przy czym omyłki w nazwisku lub adresie nie wpływają na ważność decyzji, jeżeli wynika z niej zamiar organu podatkowego ustalenia sytuacji prawnej konkretnej osoby będącej stroną,
6) była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały - trwała niewykonalność decyzji zachodzi wówczas, gdy w treści decyzji zawarte są uprawnienia i obowiązki, które są niewykonalne z przyczyn technicznych lub prawnych tkwiących w ich naturze (np. decyzja nakazująca zapłatę podatku bez określenia jego kwoty),
7) zawiera wadę powodującą jej nieważność na mocy wyraźnie wskazanego przepisu prawa - inaczej mówiąc sankcja nieważności musi być ustanowiona w przepisach odrębnych, obecnie w systemie polskiego prawa podatkowego nie występują tego rodzaju przepisy,
8) w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą – chodzi o czynności bezpośrednio zmierzające do realizacji decyzji, a nie czynności wykonywane przy okazji; nie ma przy tym znaczenia, czy decyzja jest wykonywana dobrowolnie czy w drodze egzekucji administracyjnej, zaś przez pojęcie „czyn zagrożony karą” należy rozumieć zarówno karę w ujęciu prawa karnego, jak i administracyjnego, w tym także karę wymierzaną w postępowaniu dyscyplinarnym.
Zobacz również serwis: Podatki