Nie wiadomo dlaczego rodzaj świadczeń jest zależny od wieku nabycia niepełnosprawności. Piotr o kulach od 17. roku życia, to np. renta socjalna (albo stare świadczenie pielęgnacyjne ewentualnie przejście na nowe świadczenie wspierające). Paweł o kulach od 30-ego roku to renta z tytułu niezdolności do pracy. Piotr może się starać o dodatek dopełniający (jeżeli spełni kryterium niesamodzielności). Paweł spełniając to samo kryterium nie otrzyma tego dodatku do renty chorobowej bo dodatku nie ma. Został obiecany przez rząd pół roku, ale trwają praca analityczne nad ustawą.
Nie wiadomo dlaczego polski parlament od 20 lat różnicuje niepełnosprawność od kryterium wieku powstania niepełnosprawności, a nie od po prostu stopnia uszczerbku na zdrowiu (od sparaliżowania, wylewu, głuchoty, ślepoty powstałych także w wieku dojrzałym albo starości).
Data powstania niepełnosprawności a dodatek dopełniający (renta socjalna i w przyszłości renta chorobowa)
Najnowszym przykładem zróżnicowania świadczeń z MOPS i ZUS w zależności od wieku powstania niepełnosprawności jest dodatek dopełniający. Jest to dodatek do renty socjalnej, ale nie do renty z tytułu niezdolności do pracy. Osoby niepełnosprawne od urodzenia albo młodości mają rentę socjalną i w przypadku ciężkich deficytów organizmu orzeczenie o niesamodzielności, a więc dodatek dopełniający. Osoby niepełnosprawne z dokładnie takim samym deficytem organizmu, ale niepełnosprawne od okresu późniejszego niż pełnoletniość nie mają tego typu świadczeń.
Przykład
Piotr jest niewidomy od 17 roku życia (ma rentę socjalną i dodatek dopełniający). Katarzyna straciła wzrok w wieku 30 lat ( ma rentę chorobową i nie ma do niej żadnego dodatku). Rząd dopiero pracuje nad dodatkiem dla Katarzyny. Nikt nie wie, kiedy projekt stanie się ustawą. Jeżeli będzie taka ustawa w 2025 roku, to nie wiadomo jaka będzie początkowa data wypłaty dodatku dla rencistów chorobowych. Czy to będzie 2026 r., 2027 r., 2028?
W jednej z interpelacji poselskich czytamy:
Otóż osoby, które nabyły niepełnosprawność przed 18. r.ż. i pobierają rentę socjalną, od 1 stycznia 2025 r. mogą ubiegać się o dodatek dopełniający do tego świadczenia. Natomiast ci, którzy nabyli niepełnosprawność po 18. r.ż. i otrzymują rentę chorobową, nie kwalifikują się do dodatku dopełniającego. To między innymi osoby niewidome, które na swoim przykładzie pokazują ową nierówność – gdyby urodziły się jako niewidome, mogłyby otrzymać przedmiotowy dodatek, ale jeśli straciły wzrok jako osoby pełnoletnie, nie mogą pobierać dodatku dopełniającego.
Dziś osoby z tych dwóch grup, różniących się ze względu na wiek nabycia niepełnosprawności, mimo tego samego jej rodzaju i stopnia, otrzymują świadczenie rentowe w różnej wysokości. Co to oznacza w praktyce? Znaczna część świadczenia rentowego przeznaczana jest na kompensację deficytów wynikających z niepełnosprawności, tj. rehabilitację, zakup sprzętu rehabilitacyjnego oraz umożliwiającego codzienne funkcjonowanie itd. Pod tym względem potrzeby osób o tym samym rodzaju i stopniu niepełnosprawności są podobne, a więc wymagają podobnych nakładów finansowych.
Tą nierównowagę między rentą socjalną a rentą z tytułu niezdolności do pracy może wyrównać świadczenie wspierające - nie jest zależne od stopnia niepełnosprawności i daty jej powstania - decyduje tylko bieżąca niepełnosprawność.
Renta socjalna - dla kryterium wieku nie ma żadnego znaczenia niesamodzielność (czy niepełnosprawność)
Kto otrzyma rentę socjalną? Generalnie stajesz przed lekarzem orzecznikiem i on stwierdza datę powstania niepełnosprawności. Sytuacja modelowa to orzeczenie:
Reguła 1. „jesteś osobą całkowicie niezdolną do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało przed ukończeniem 18 roku życia”.
Późniejsza data jest oczywiście możliwa, ale dotyczy osób uczących się po osiągnięciu pełnoletności. Obowiązują tu dwie reguły dodatkowe:
Reguła 2. Niesamodzielność powstała w okresie nauki (w tym wakacje i urlop dziekański), okres liceum albo na studiach – zanim ukończono 25 lat.
Reguła 3. uwzględniany jest czas m.in. studiów doktoranckich.
Przykład
Niewidoma straciła wzrok w wieku 15 lat. Ma prawo nie tylko do renty socjalnej, ale także do dodatku dopełniającego. Niewidoma ma orzeczenie potwierdzające niesamodzielność.
Polecamy VAT 2025. Podatki część 2
Renta z tytułu niezdolności do pracy
W przypadku tego świadczenia trzeba mieć odpowiedni okres składkowy (oprócz oczywiście niezdolności do pracy). Okres składkowy i nieskładkowy wymagany do przyznania renty uzależniony jest od wieku osoby, w jakim powstała niezdolność do pracy. Jest to 1 rok jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat i 5 lat jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.
Niewidoma straciła wzrok w wieku 30 lat. Nie stało się to jako skutek wypadku z pracy. Z uwagi na kryterium wieku nie ma prawa do renty socjalnej. Nie ma więc prawa do dodatku dopełniającego. To wyłączenie dotyczy także osoby niewidomej, która jest całkowicie niesamodzielna i ma odpowiednie orzeczenie to potwierdzające. Na dziś renta z tytułu niezdolności do pracy nie daje niewidomej porównywalnego świadczenia, co renta socjalna (w postaci dodatku dopełniającego).