10 mniej znanych praw osób z niepełnosprawnościami w Polsce

• 1. Racjonalne usprawnienia w pracy
• 2. Pomoc podczas podróży pociągiem
• 3. Renta rodzinna dla dorosłego dziecka z niepełnosprawnością
• 4. Świadczenia NFZ poza kolejnością
• 5. Zwolnienie na turnus rehabilitacyjny
• 6. Dofinansowanie z PFRON do działalności gospodarczej
• 7. Ulga podatkowa PCC dla osoby z niepełnosprawnością
• 8. Świadczenia alimentacyjne bez względu na wiek
• 9. Ułatwienia w bezpłatnej pomocy prawnej
• 10. Zniżka muzealna dla osób z niepełnosprawnościami

1. Racjonalne usprawnienia w pracy

Niezbędne racjonalne usprawnienia polegają na przeprowadzeniu koniecznych w konkretnej sytuacji zmian lub dostosowań do szczególnych potrzeb wynikających z niepełnosprawności pracownika. Jeśli osoba z niepełnosprawnością zgłosi potrzebę takich zmian, to pracodawca powinien je wdrożyć, chyba że skutkowałoby to nieproporcjonalnie wysokimi obciążeniami. Za takie nie uważa się obciążeń rekompensowanych ze środków publicznych. Co ważne, potrzebę wprowadzenia takich zmian mogą zgłaszać nie tylko pracownicy, ale też osoby uczestniczące w procesie rekrutacji czy stażyści.

2. Pomoc podczas podróży pociągiem

Podczas podróży pociągiem osoby z niepełnosprawnościami i osoby o ograniczonej możliwości poruszania się mogą korzystać z asysty podczas wejścia i wyjścia z pociągu. Potrzebę takiej pomocy trzeba zgłosić minimum na 24 godziny przed planowaną podróżą. O szczegóły warto zapytać przewoźnika.

3. Renta rodzinna dla dorosłego dziecka z niepełnosprawnością

Warto pamiętać, iż w niektórych przypadkach renta rodzinna przysługuje dziecku z niepełnosprawnością bez względu na wiek. Tak jest w sytuacji, gdy stało się ono całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie do ukończenia 16 lat lub do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, jednak nie dłużej niż do osiągnięcia 25 lat życia.

4. Świadczenia NFZ poza kolejnością

Uprawnienia do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej i usług farmaceutycznych poza kolejnością posiadają m.in. osoby posiadające orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności. Takie prawo przysługuje też dzieciom z orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

W praktyce prawo to oznacza do skorzystania ze świadczenia w dniu zgłoszenia. Gdy zaś nie jest to możliwe, to powinien to być w najbliższy możliwy termin poza listą oczekujących (nie później niż 7 dni roboczych od zgłoszenia w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej).

5. Zwolnienie na turnus rehabilitacyjny

Przepisy szczegółowo określają prawa pracowników z niepełnosprawnościami takie jak czas pracy czy dodatkowy urlop. Nie każdy jednak wie, iż orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności uprawnia do zwolnienia z pracy w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym. To maksymalnie 21 dni roboczych raz w roku, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Pamiętajmy, iż dodatkowy urlop wypoczynkowy pracownika niepełnosprawnego i zwolnienie na turnus rehabilitacyjny łącznie nie mogą trwać dłużej niż 201 dni.

6. Dofinansowanie z PFRON do działalności gospodarczej

W kontekście osób z niepełnosprawnościami sporo mówi się o ich zatrudnieniu. Warto jednak pamiętać, iż Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych udziela również bezzwrotnych dotacji bezrobotnym osobom niepełnosprawnym na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Jeżeli osoba niepełnosprawna zobowiąże się, że będzie prowadziła działalność gospodarczą przez okres co najmniej 12 miesięcy, to dotacja wyniesie nie więcej niż sześciokrotność przeciętnego wynagrodzenia. W przypadku zobowiązania na co najmniej 24 miesięcy, dotacja wyniesie od sześciokrotności do piętnastokrotności przeciętnego wynagrodzenia.

Kwota przeciętnego wynagrodzenia, którą PFRON stosuje za czerwiec, lipiec i sierpień 2025 r. wynosi 8 962, 28 zł. Dotacja aktualnie wynosi zatem maksymalnie 134 434,20 zł (piętnastokrotność przeciętnego wynagrodzenia).

7. Ulga podatkowa PCC dla osoby z niepełnosprawnością

Ze zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych korzystają osoby z odpowiednim orzeczeniem, które nabywają na potrzeby własne sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle lub samochody osobowe.

Bez względu na rodzaj niepełnosprawności z podatku przy nabyciu np. samochodu na własne potrzeby zwolnione są osoby ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności bez względu na rodzaj schorzenia. Do zwolnienia uprawnia również orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami narządów ruchu.

8. Świadczenia alimentacyjne bez względu na wiek

Świadczenia w funduszu alimentacyjnego gminy wypłacają w przypadku bezskutecznej egzekucji alimentów. Wynoszą one tyle co zasądzone alimenty, ale nie więcej niż 1000 zł miesięcznie. Obowiązuje tu kryterium dochodowe z zastosowaniem zasady „złotówka za złotówkę”. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobie uprawnionej do ukończenia przez nią 18 roku życia albo w przypadku gdy uczy się w szkole lub szkole wyższej do ukończenia przez nią 25 roku życia.

W przypadku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności świadczenia z FA przysługują bezterminowo.

9. Ułatwienia w bezpłatnej pomocy prawnej

Z nieodpłatnej pomocy prawnej mogą korzystać osoby, które nie są w stanie ponieść pomocy prawnej odpłatnie. W tym celu składa się odpowiednie oświadczenie. Aktualnie udzielanie takim porad odbywa się punktach zlokalizowanych na terenie danego powiatu. Niektórzy mogą jednak uzyskać pomoc prawną poza takim punktem (np. w domu, w szpitalu) albo zdalnie (np. przez telefon). Dotyczy to osób ze znaczną niepełnosprawnością ruchową, które nie mogą stawić się w punkcie osobiście oraz osób doświadczających trudności w komunikowaniu się.

10. Zniżka muzealna dla osób z niepełnosprawnościami

Opłata ulgowa za wstęp do muzeum przysługuje za okazaniem stosownych dokumentów m.in. emerytom, rencistom, a także inwalidom i osobom niepełnosprawnym wraz z opiekunami - będącym obywatelami polskimi. Przepisy nie określają konkretnej kwoty zniżki, zależy ona zatem od konkretnej placówki.