Ważne! Wytyczne dla WZON. Obniżone świadczenia osób niepełnosprawnych. Przez wiek 75+. Strona rządowa ma swoje argumenty

24 lis 2025

Tomasz Król

prawnik - prawo pracy, cywilne, gospodarcze, administracyjne, podatki, ubezpieczenia społeczne, sektor publiczny

rozwiń więcej

Ujawniamy! Wytyczne dla WZON. Obniżone świadczenia dla osób niepełnosprawnych w wieku 75+. Rząd ma swoje argumenty. Niepełnosprawni mają swoje [Dokument] / Media

Infor.pl publikuje dokument Wytycznych dla WZON z grudnia 2024 r. sygnowany godłem Ministerstwa Rodziny z pismem przewodnim Pełnomocnika ds. Osób niepełnosprawnych. Dokument otrzymaliśmy od czytelników. Jest opatrzony odpowiednim podpisem elektronicznym, ale zwróciliśmy się do do Ministerstwa Rodziny i Pełnomocnika ds. Osób niepełnosprawnych prosząc o potwierdzenie jego autentyczności. Poprosiliśmy też o potwierdzenie albo sprostowanie pogłoski, że Wytyczne są tak stosowane przez WZON, że każdej osobie w wieku 75+ są obniżane punkty (dla poziomu potrzeby wsparcia) poprzez przypisanie do 9 czynności (w ramach ustalania poziomu potrzeby wsparcia) kwalifikatora maksymalnie WC-C, czy też są przypadki, kiedy specjalista WZON może przypisać (ignorując Wytyczne) osobie niepełnosprawnej w wieku 75+ kwalifikator wyższy. Od roku środowisko osób niepełnosprawnych huczy właśnie takimi mitami o dokumencie Wytycznych - że każda starsza osoba jest ograniczana w 9 czynnościach testu niesamodzielności do kwalifikatora WC-C, co zaniża wysokość świadczenia wspierającego. Podstawowe pytanie jest takie - czy to jest prawda?

Jeżeli to jest prawda, co mówią osoby niepełnosprawne, to decyzje o przyznaniu punktów w ramach poziomu potrzeby wsparcia zawierają w poniższych punktach co najwyżej niskie w punktacji kwalifikatory maksymalnie WC-C. Daje to niską wartość świadczenia wspierającego (ma widełki od 752 zł miesięcznie do 4134 zł miesięcznie).

poziom potrzeby wsparcia w WZON. Tabela dla OSOBA STARSZA (75+)

gov.pl

Historia sporu o wytyczne między stroną rządową a osobami niepełnosprawnymi

W grudniu 2024 r Wytyczne trafiły do wszystkich WZON w Polsce I od początku 2025 r. rozpoczęło się - tak to relacjonują nam osoby niepełnosprawne - ograniczanie przyznawania świadczenia wspierającego dla osób niepełnosprawnych w wieku 75+. Podobny problem dotyczy osób niewidomych, niesłyszących i na aktywnych wózkach. W artykule skupiamy się tylko na osobach 75+. Bo Wytyczne zawierają nakaz adresowany do WZON obniżania liczby punktów osobom niepełnosprawnym w wieku powyżej 75 lat. Dlaczego?

Ważne

Strona rządowa przyjęła, że powyżej tego wieku mamy (biologicznie) do czynienia z niesamodzielnością wynikającą ze starości (świadczenie wspierające jest dla osób niesamodzielnych). Osoba niepełnosprawna jest więc niesamodzielna np. w 70% przez niepełnosprawność, a w 30% przez starość (postępującą). Dlatego uzasadnione jest - tak argumentuje strona rządowa - obniżenie świadczenia wspierającego np. z 1504 zł miesięcznie (za 82 punkty) do 1128 zł miesięcznie (za 75 punkty).

O co mają pretensje do rządu i WZON osoby niepełnosprawne?

Stanowiska osób niepełnosprawnych, które do mnie docierają to nie protest przeciwko takiej obniżce z 1504 zł na 1128 zł świadczenia wspierającego, a pytania:

Pytanie nr 1) osób niepełnosprawnych: "Dlaczego taka obniżka nie jest uregulowana w ustawie? Dlaczego normy tego typu wprowadzają Wytyczne (niejawne, nie można ich zaskarżyć do sądu), a nie przepisy ustawy zatwierdzone przez Sejm, Senat i prezydenta RP?". Osoby niepełnosprawne podnoszą więc, że takie ograniczenie powinno być zapisane w ustawie o świadczeniu wspierającym (albo ustawie o rehabilitacji), a nie akcie niższego rzędu jakim są Wytyczne. W ustawie powinny być zapisane reguły obniżania świadczeń dla osób niepełnosprawnych z uwagi na starość.

Pytanie nr 2) osób niepełnosprawnych: "Co na to Trybunał Konstytucyjny? Wytyczne modyfikują przepisy ustawy, a Konstytucja wyklucza taką praktykę - także wtedy, gdy Wytyczne mają podstawę prawną do ich wydania. Art. 31 ust. 3 Konstytucji mówi wprost - "Jeżeli ograniczamy komuś prawa (tu mamy ograniczenie prawa do świadczeń z uwagi na wiek), to takie ograniczenie może być zapisane wyłącznie w ustawie" (a nie w Wytycznych, instrukcji, rozporządzeniu, zaleceniach). Poniżej ten przepis:

Podstawa prawna

Art. 31 ust 3 Konstytucji RP stanowi:

Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Wytyczne - pismo przewodnie

Media

Dwa rzeczowe argumenty rządu za ograniczeniem poprzez Wytyczne wysokości świadczenia wspierającego z uwagi na wiek osoby niepełnosprawnej

Ministerstwo Rodziny i Pełnomocnik mają dwa poważne argumenty za tym, aby WZON poprzez Wytyczne obniżały świadczenie wspierające z uwagi na wiek osoby niepełnosprawnej:

Argument strony rządowej nr 1 - przepisy ustawy o rehabilitacji nakazują uwzględniać wiek osoby niepełnosprawnej przy określaniu punktów (świadczenie wspierające otrzymuje się za przedział 70-100 punktów).

To jest prawda - tak stanowią przepisy (mój komentarz: jednocześnie nie mówią one nic o możliwości obniżania uprawnień osób niepełnosprawnych w drodze Wytycznych).

Argument strony rządowej nr 2 - Wytyczne mają podstawę ustawową w postaci art. 6c ust. 2a pkt 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 44, ze zm.). Przepis stanowi: "Pełnomocnik rządu do spraw osób niepełnosprawnych sprawuje nadzór nad ustalaniem poziomu potrzeby wsparcia poprzez udzielanie wyjaśnień i wytycznych w zakresie stosowania przepisów regulujących postępowanie w sprawach dotyczących ustalania poziomu potrzeby.

To prawda - jest podstawa w art. 6c ust. 2a pkt 4 ustawy do wydania Wytycznych, ale tylko co do przepisów regulujących POSTĘPOWANIE o przyznanie punktów. Słowo "postępowanie" dotyczy procedury, a nie zasad przyznawania punktów (to reguluje rozporządzenie i ustawa, a nie Wytyczne).

Dokument Wytycznych, który publikujemy poniżej nosi nazwę "WYTYCZNE DOTYCZĄCE USTALANIA POZIOMU POTRZEBY WSPARCIA". Natomiast ustawa o rehabilitacji mówi o innym dokumencie. Prawo pozwala na wydanie dokumentu zatytułowanego WYTYCZNE DOTYCZĄCE POSTĘPOWANIA O USTALANIU POZIOMU POTRZEBY WSPARCIA" To jedno słowo "Postępowanie" jest tu kluczem do tego, czy mają rację osoby niepełnosprawne, czy strona rządowa. I o tym, kto ma rację może zadecydować tylko Trybunał Konstytucyjny - tylko ten organ ma prawo do rozstrzygnięcia, czy Wytyczne są zgodne z Konstytucją.

Co mówią "Wytyczne" (w wersji otrzymanej przez nas) o obniżaniu punktów przy świadczeniu wspierającym dla osób niepełnosprawnych 75+

W Wytycznych mamy:

1) przedstawienie argumentów za obniżką punktów przez WZON dla osób niepełnosprawnych w wieku 75+ i

2) wywiedzeniu z nich kilkunastu nakazów adresowanych do specjalistów w WZON przyznających punkty.

W podsumowaniu dokumentu jest następujący nakaz dla WZON:

Wytyczne WZON - konkluzja

Media

Poniżej zapis tekstowy grafiki. Jak odczytywać informacje w ramce? Np. dla punktu 3 w teście samodzielności osoby niepełnosprawnej: "Jeżeli osoba niepełnosprawna w wieku 75+ jest niesamodzielna w poruszaniu się w nieznanym środowisku, to specjalista WZON przyznający punkty zastosuje kwalifikator maksymalnie WC-C, który nie jest najwyższym kwalifikatorem niesamodzielności. Powoduje to:

1) zaniżenie wysokości świadczenia wspierającego (np. zamiast 83 punkty zejście do 78)

2) Odmowę przyznania świadczenia wspierającego (po osiągnięciu mniej niż 70 punktów)

Mając na uwadze powyższe należy wskazać, że w odniesieniu do osób w wieku powyżej 75 roku, wymagających wsparcia swojego z racji swojego wieku, we wskazanych poniżej dziewięciu czynnościach związanych z obszarami codziennego funkcjonowania (oznaczonych odpowiednimi numerami):

• 3) poruszanie się w nieznanym środowisku,

• 5) przemieszczanie się środkami transportu,

• 9) opanowanie nowej umiejętności praktycznej,

• 11) korzystanie z urządzeń i technologii informacyjno-komunikacyjnych,

• 20) realizowanie wyborów i decyzji,

• 25) tworzenie bliskich relacji z innymi osobami,

• 26) kupowanie artykułów codziennej potrzeby,

• 28) dbanie o dom, ubrania i obuwie,

• 31) załatwianie spraw urzędowych,

w przypadku ustalenia, że osoba zainteresowana nie ma zdolności do samodzielnego wykonania danej czynności, możliwe jest ustalanie maksymalnego rodzaju wymaganego wsparcia na poziomie: wsparcia częściowego oraz maksymalnej częstotliwości wymaganego wsparcia na poziomie: często.

W dokumencie Wytycznych (patrz ramka) jest zastrzeżenie: "Stosujemy w odniesieniu do osób w wieku powyżej 75 roku, wymagających wsparcia z racji swojego wieku". Taki zapis można interpretować tak - "Jeżeli niesamodzielność jest w 100% wynikiem niepełnosprawności