Czego bały się przez kilka ostatnich lat osoby niepełnosprawne (i ich opiekunowie)? Zwrotu takich świadczeń jak zasiłek pielęgnacyjny (215,84 zł) albo świadczenie pielęgnacyjne (miesięcznie: w 2023 r. 2458 zł, a w 2024 r. 2988 zł). W setkach procesów, które trafiły do sądów administracyjnych w ostatnich latach nie chodziło jednak o 215,84 zł albo 2458 zł/2988 zł. MOPS żądał od osób niepełnosprawnych wielokrotności tych kwot - często od 5000 zł do 45 000 zł. Dlaczego? Osoby te nie dostarczyły do MOPS odnowionych orzeczeń o niepełnosprawności (przepisy sugerowały, że nie muszą niepełnosprawni tego robić), a jednocześnie miesiąc w miesiąc pobierały zasiłek pielęgnacyjny albo świadczenie pielęgnacyjne. MOPS żądał zwrotu pieniędzy za kilkanaście miesięcy wstecz od osób niepełnosprawnych albo ich opiekunów, które tych pieniędzy nie miały.
UWAGA! Wszystkie osoby od których MOPSy żądały za ostatnie lata zwrotu np. 6000 zł zasiłku pielęgnacyjnego albo 40 000 zł świadczenia pielęgnacyjnego miały potwierdzenie trwania niepełnosprawności kolejnym orzeczeniem - jedyny błąd osób niepełnosprawnych polegał na braku doniesienia tego orzeczenia do MOPS
Beznadziejna prawnie sytuacja niepełnosprawnych. A sąd (WSA i NSA) ich wybronił
I rzeczywiście wszystkie osoby niepełnosprawne albo ich rodziny nie dopełniły obowiązku doniesienia zaktualizowanego orzeczenia o niepełnosprawności do MOPS. I rzeczywiście przez kilkanaście (albo dłużej) miesięcy pobierały nienależnie zasiłek pielęgnacyjny albo świadczenie pielęgnacyjne. Jakim więc cudem NSA znalazł sposób prawny, aby uwolnić osoby potrzebujące wsparcia z budżetu od konieczności zwrotu świadczeń albo zasiłków? Zwłaszcza, że był jeden element czyniący sytuację osób niepełnosprawnych beznadziejną (pozornie):
PRAWIE KAŻDY z NICH był dwukrotnie POUCZANY, że MA OBOWIĄZEK poinformowania MOPS o uzyskaniu nowego orzeczenia o niepełnosprawności.
Jakim więc cudem NSA wybronił osoby niepełnosprawne, które podpisały informację konieczności doniesienia do MOPS orzeczenia, a potem nie zrobiły tego. Pokażę to na poniższym przykładzie:
NSA: Nie bójcie się o zasiłek pielęgnacyjny. Osoby niepełnosprawne wygrywają z MOPS. Także w świadczeniu pielęgnacyjnym. Często o 45 000 zł
Przykład:
Wyrok NSA z 11 listopada 2025 r. Dane identyfikacyjne wyroku:
I OSK 2052/24
skład: Przewodniczący: Sędzia NSA Iwona Bogucka (spr.) Sędziowie: Sędzia NSA Maciej Dybowski Sędzia del. WSA Jolanta Górska
Link do wyroku ...
MOPS wykazał, że wypłacił zasiłek pielęgnacyjny albo świadczenie pielęgnacyjne jako świadczenie nienależne (przesłanka obiektywna). To było bezsporne. 100% zwycięstwa argumentacyjnego MOPS. Ale najpierw WSA, a potem NSA przyjęły, że trzeba zbadać stan świadomości osoby niepełnosprawnej. Jeżeli osoba niepełnosprawna nie miała świadomości, że narusza prawo, to nie musi oddawać zasiłku pielęgnacyjnego albo świadczenia pielęgnacyjnego. I sędziowie przyjęli, że nie było tej świadomości. I nie zmienia tego nawet to, że osoby niepełnosprawne podpisały dokumenty, że wiedzą o tym, że muszą powiadomić MOPS o nowych orzeczeniach o niepełnosprawności.
W języku prawa brzmi to tak:
Obowiązek zwrotu pobranego zasiłku pielęgnacyjnego albo świadczenia pielęgnacyjnego obciąża tylko tą osobę niepełnosprawną, która przyjęła świadczenie w złej wierze, wiedząc że mu się ono nie należy. Ocena świadomości osoby pobierającej świadczenia musi być dokonywana z uwzględnieniem wszystkich okoliczności danej sprawy, w tym czy zachowanie strony było ukierunkowane na niezgodne z prawem korzystanie ze środków publicznych.
Wszelkie okoliczności sprawy oznaczają, że podpisanie w MOPS dokumentu o jakichś obowiązkach trudnym, prawniczym językiem nie oznacza automatycznie, że ten obowiązek nas wiąże.
Wadliwe pouczanie osób niepełnosprawnych przez MOPS
Przykład
Pouczenie w MOPS rzeczywiście dotyczyło obowiązku poinformowania urzędu o nowym orzeczeniu o niepełnosprawności, ale - UWAGA! - nie zawierało informacji o skutkach zaniechania w tym zakresie. W Pouczeniu nie było ani słowa o sankcji utraty prawa do pobierania zasiłku pielęgnacyjnego (także wtedy, gdy nowe orzeczenie potwierdza stan niepełnosprawności). Dlatego WSA i NSA stwierdziły:
"Osoba niepełnosprawna była przekonana o posiadaniu prawa do zasiłku pielęgnacyjnego. Przecież niepełnosprawność została potwierdzona kolejnym orzeczeniem! Dodatkowo MOPS - który mógł sobie sam sprawdzić w odpowiedniej bazie, czy nowe orzeczenie zostało wydane, wypłacał dalej zasiłek.
Wysokość świadczenia pielęgnacyjnego w okresie 20223 r. - 2024 r. - to świadczenie dynamicznie zwiększyło w kilka lat swoją wartość w ślad za inflacją i wysokością wynagrodzenia minimalnego
2023 r. | 2458 zł miesięcznie
| Obwieszczenie Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 9 listopada 2022 r. w sprawie wysokości świadczenia pielęgnacyjnego w roku 2023.
|
2024 r. | 2988 zł miesięcznie | Obwieszczenie z 13.11.2023 r., M.P. 2023 poz. 1224)
|
2025 r. | 3287 zł miesięcznie
| Obwieszczenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 6.11.2024 r., M.P. 2024 poz. 967)
|
2026 r. | 3386 zł miesięcznie | (obwieszczenie MRPiPS z 24.10.2025 r., M.P. 2025 poz. 1127) |
Zasiłek pielęgnacyjny w okresie 2025 r., 2026 r., 2027 r. - potencjalna podwyżka w 2028 r.
źródło informacji: link
Do końca 2027 r. wysokość zasiłku pielęgnacyjnego wynosi 215,84 zł miesięcznie. To pewne (deklaracje polityków złożone w Sejmie.
CEL:
Zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.
PRZESŁANKI POZYTYWNE
Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje:
- niepełnosprawnemu dziecku;
- osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
- osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21 roku życia;
- osobie, która ukończyła 75 lat.
PRZESŁANKI NEGATYWNE
Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje:
- osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego;
- osobie umieszczonej w instytucji zapewniającej nieodpłatnie całodobowe utrzymanie;
- jeżeli członkowi rodziny przysługuje za granicą świadczenie na pokrycie wydatków związanych z pielęgnacją tej osoby, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
WZÓR WNIOSKU
Przykładowy wzór wniosku o ustalenie prawa do zasiłku pielęgnacyjnego jest dostępny na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.