Szereg zmian wprowadzonych nowelizacją ustawy o świadczeniach rodzinnych dotyczy w szczególności rodziców opiekujących się dziećmi niepełnosprawnymi. W tej kwestii chodzi o podwyższenie świadczenia pielęgnacyjnego, którego kryterium opiera się na wysokości uzyskiwanych dochodów. Jest to niezwykle ważne uregulowanie, w szczególności, jeśli chodzi o rodziców, którzy rezygnują z pracy zarobkowej w celu opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem.
Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje: niepełnosprawnemu dziecku, osobie niepełnosprawnej poniżej 16 roku życia, osobie, która ukończyła 75 lat oraz osobie, której orzeczony został znaczny stopień niepełnosprawności po ukończeniu 16 roku życia, ale przed 21 rokiem życia. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje w wysokości 144 zł miesięcznie. Zasiłek nie przysługuje w przypadku, gdy członkom rodziny za granicą przyznane jest świadczenie pieniężne na pokrycie wydatków związanych z opieką. (jest to zmiana obowiązująca od 1 stycznia 2012 r.)
Świadczenie pielęgnacyjne
Świadczenie pielęgnacyjne przyznawane jest matce lub ojcu, opiekunowi ustanowionemu w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym oraz opiekunom faktycznym, którzy w celu opieki na dzieckiem niepełnosprawnym rezygnują z pracy zawodowej. Obecnie świadczenie takie wynosi 420 zł miesięcznie. Wysokości świadczenie nie uzależnia się od wielkości uzyskanych dochodów, jeżeli na osobie innej niż rodzic ciąży obowiązek alimentacyjny bądź nie jest ona w stanie sprawować opieki.
Zobacz: Kryteria przyznawania świadczeń w zakresie pomocy społecznej
Zmiany dotyczące świadczenia pielęgnacyjnego
W ustawie o świadczeniach rodzinnych wymienione są sytuacje, w których nie jest przyznawane świadczenie pielęgnacyjne, np. gdy osoba sprawująca opiekę ma prawo do takiego świadczenia dla innego członka rodziny lub gdy osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim a współmałżonek nie ma orzeczonego znacznego stopnia niepełnosprawności. Od 1 stycznia 2012 roku świadczenie pielęgnacyjne nie będzie przyznawane również w sytuacji, gdy rodzice umieszczą dziecko w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie przez więcej niż 5 dni w tygodniu oraz gdy dziecko będzie utrzymywane w pieczy zastępczej. Nie chodzi tu jedynie o rodzinę zastępczą, ale również np. domy dziecka czy placówki opiekuńczo-wychowawcze. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (MPiPS) proponowało podwyższenie świadczenia pielęgnacyjnego do 620 zł miesięcznie dla osób, które zgodziły się na adopcję dziecka lub dla rodziców zastępczych spokrewnionych.
Zobacz: Zasiłek pielęgnacyjny
Ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych
Nowelizacja ustawy o świadczeniach rodzinnych określa, że ustalenie prawa do takich świadczeń oraz ich wypłata następuje na wniosek małżonków, jednego z małżonków, rodziców, jednego z rodziców, opiekuna faktycznego dziecka, opiekuna prawnego dziecka, osoby uczącej się, pełnoletniej osoby niepełnosprawnej lub innej osoby upoważnionej do reprezentowania dziecka lub pełnoletniej osoby niepełnosprawnej, a także osób, na których ciąży obowiązek alimentacyjny. Wniosek taki składa się w urzędzie gminy bądź miasta. Ponadto zgodnie ze zmianą wprowadzoną 1 stycznia 2012 r. w takim wniosku należy dołączyć zaświadczenia o dochodzie podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych wszystkich członków rodziny, które zawierają informacje dotyczące wysokości dochodu, składek na ubezpieczenia społecznie odliczonych od dochodu oraz wysokości należnego podatku. Zmiana ta wymaga również dołączenia do wniosku zaświadczenia lub oświadczenia o wysokości składek na ubezpieczenia zdrowotne.
Samo prawo do zasiłku pielęgnacyjnego lub świadczenia pielęgnacyjnego ustalane jest na czas nieokreślony, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności zostało wydane na czas określony.
Zmiany dotyczące prawa do świadczeń rodzinnych w przypadku utraty dochodu
W przypadku utraty dochodu do wniosku o uzyskanie prawa do świadczeń rodzinnych dołącza się dokumenty potwierdzające ich utratę lub uzyskanie oraz ich wysokość. W takiej sytuacji prawo do świadczeń rodzinnych ustala się od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła utrata dochodu, nie wcześniej jednak niż od miesiąca złożenia wniosku. Ponadto, gdy uzyskanie dochodu powoduje utratę prawa do takich świadczeń świadczenia nie przysługują od miesiąca następującego po pierwszym miesiącu od miesiąca, w którym dochód został uzyskany.
Zbieg prawa do świadczeń pieniężnych
Do ustawy o świadczeniach rodzinnych zostały wprowadzone zmiany w przypadku, gdy prawo do takich świadczeń przysługuje więcej niż jednemu uprawnionemu. W takiej sytuacji wypłaca się tylko jedno świadczenie osobie, która pierwsza złożyła wniosek (np. gdy dziecko nie pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym).
Nienależne świadczenia rodzinne
W myśl przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych osoba, która pobrała nienależne jej świadczenia rodzinne zobowiązana jest do ich zwrotu. Jednakże w przypadku śmierci takiej osoby, należności z tytułu nienależnego świadczenia wygasają (zapis wprowadzony nowelizacją w dniu 1 stycznia 2012 r.).
Zobacz: Świadczenia rodzinne