Zasiłek celowy jest jedną z najważniejszych form pomocy przyznawanej przez gminy. Czy można go otrzymać też na świąteczne wydatki? Jakie są aktualne kryteria?
Dla kogo zasiłek celowy z pomocy społecznej?
„Mam niski dochód i trudną sytuację życiową. Czy dostanę zasiłek z pomocy społecznej na zakup żywności na Święta Bożego Narodzenia?" – pyta Czytelniczka.
Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej zasiłek celowy można otrzymać w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej. W szczególności zasiłek ten organ gminy może przyznać na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych i leczenia, ogrzewania, w tym opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu. Pojęcie „niezbędnej potrzeby bytowej” nie zostało jednak zdefiniowane. Sądy często podkreślają, iż chodzi tu o potrzebę usprawiedliwioną ze względu m.in. na zachowywanie życia czy zdrowia, możliwość zarobkowania, pełnienia funkcji rodzinnych.
Kolejnym warunkiem jest spełnianie kryterium dochodowego. W 2024 r. dla osoby samotnej próg dochodu wynosi 776 zł, a dla osoby w rodzinie - 600 zł. W 2025 r. kryteria dochodowe w pomocy społecznej wzrosną odpowiednio do 1010 zł i 823 zł.
Zasiłek celowy na święta? To zależy
Warto jednak pamiętać, iż spełnianie wszystkich kryteriów oznacza „automatycznego” przyznania zasiłku celowego przez gminę. Ta forma pomocy udzielana jest ramach tzw. uznania administracyjnego.
„Uznanie administracyjne obejmuje również prawo organu do oceny hierarchii zgłaszanych potrzeb. W szczególności, wobec danej osoby pewien zakres przyznanych już świadczeń organ może uznać za zaspokajający jej bieżące, niezbędne potrzeby życiowe. Stąd też w przypadku wielokrotnego występowania o świadczenia organ może uwzględniać te, które w danej sytuacji są najistotniejsze.” podkreślił przykładowo Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z 2 listopada 2016 r. (sygn. II SA/Po 460/16). „W ocenie Sądu organ miał zatem podstawy do nieuwzględnienia wniosku skarżącego w zakresie udzielenia pomocy finansowej w formie zasiłku celowego z przeznaczeniem na pokrycie kosztów zakupu dodatkowej żywności, oleju do pilarki, doładowania do telefonu i środków finansowych na zorganizowanie świąt i Sylwestra. Wnioski skarżącego dotyczyły w części potrzeb, na których zaspokojenie skarżący otrzymywał regularną pomoc (zasiłek na zakup żywności), a w części dotyczyły potrzeb, które w ustalonym stanie faktycznym nie służą bezpośrednio realizacji niezbędnych potrzeb bytowych wnioskodawcy (zakup oleju do pilarki) i które mogą być zaspakajane z przyznanego zasiłku okresowego (doładowanie telefonu)” – stwierdził WSA.
Podobnie wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 20 października 2016 r. (I OSK 404/15). Zdaniem sądu, wydając decyzję w sprawie „organ powinien ocenić całokształt sytuacji strony i jej rodziny, mającej wpływ na zakres zaspokojenia potrzeb, w tym wiek, stan zdrowia, możliwości zarobkowania, wysokość uzyskiwanych dochodów itp., uwzględniając przy tym sytuację ogólną, czyli podopiecznych danego ośrodka pomocy społecznej i posiadane środki, a więc analizując czynniki subiektywne i obiektywne, a przede wszystkim mając na uwadze cele pomocy społecznej. „Jeśli zaś chodzi o zasiłek na święta, to przyszło zważyć, iż zdaje się on obejmować środki przeznaczone na żywność, na który to cel skarżącemu kasacyjnie już przyznano świadczenie w ramach wspomnianego Programu. Nie ma wszak znaczenia, że nastąpiło to w innej formie. Niewątpliwie trudna sytuacja skarżącego kasacyjnie została dostrzeżona, lecz przy braku innych podstaw do uwzględnienia przedmiotowego żądania, zwłaszcza stałej bez mała pomocy, słusznie przyjęto, że zasiłek dochodzony w tej sprawie nie mógł zostać przyznany” – uznał w tej sprawie NSA.
Co w sytuacji, gdy wnioskodawca przekracza kryterium dochodowe? W szczególnie uzasadnionych przypadkach można przyznać specjalny zasiłek celowy. W takiej sytuacji również powinno się ocenić całokształt danej sprawy.
„Specjalny zasiłek celowy powinien być zatem traktowany jako wyjątkowa, szczególna pomoc doraźna na konkretny cel bytowy w sytuacji, gdy uzyskiwany dochód przekracza ustawowe kryterium dochodowe, a nie jest możliwe uzyskanie potrzebnych środków w ramach własnych działań strony i zwyczajnych świadczeń z pomocy społecznej” – podkreślił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w wyroku z 25 października 2023 r. (II SA/Rz 1021/23). „Przyznanie pomocy z przeznaczeniem na opłatę leczenia sanatoryjnego, dojazd do sanatorium i zakup żywności na Boże Narodzenie nie należy do szczególnie uzasadnionych przypadków. Ponadto Skarżąca w grudniu 2022r. przed świętami Bożego Narodzenia otrzymała paczkę żywnościową. Sąd uznał, że ta argumentacja przemawia za zasadnością odmowy przyznania wnioskowanej pomocy a Organy orzekające w niniejszej sprawie nie naruszyły granic uznania administracyjnego” – stwierdził w tym przypadku sąd.
Podsumowanie
Przepisy pozwalają na ubieganie się o zasiłek celowy przed Świętami Bożego Narodzenia na zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych przez osoby najuboższe. W każdej jednak sprawie rozstrzygnięcie organu może być inne. Ośrodki pomocy społecznej powinny wziąć tu pod uwagę potrzeby wnioskodawcy, jak i realne możliwości finansowe danej jednostki.
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (j. t. Dz. U. z 2024 r., poz. 1283; ost. zm. Dz. U. z 2024 r., poz. 1572)
Polecamy: VAT w gminach PDF (wersja elektroniczna)