Zgodnie z art. 42 § 4 kodeksu pracy, pracodawca może powierzyć pracownikowi inną pracę niż określona w umowie o pracę na okres nieprzekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym, bez stosowania wypowiedzenia zmieniającego albo porozumienia zmieniającego. Jest to możliwe, jeżeli jednocześnie:
- zmianę uzasadniają potrzeby pracodawcy,
- inna praca odpowiada kwalifikacjom pracownika, a zmiana nie powoduje obniżenia wynagrodzenia pracownika. W przypadku gdyby pracodawca wypłacał zaniżone wynagrodzenie, pracownikowi przysługuje roszczenie o wypłatę różnicy między otrzymywanym a należnym mu wynagrodzeniem.
Zobacz serwis: Czas pracy
Zatem przesłanki jednostronnej czasowej zmiany warunków umowy o pracę są cztery:
- istnienie uzasadnionych potrzeb pracodawcy,
- okresowa zmiana warunków pracy nie może spowodować obniżenia wynagrodzenia,
- okres powierzenia nie może przekraczać 3 miesięcy,
- powierzona praca musi odpowiadać kwalifikacjom pracownika.
Powyższe przesłanki muszą wystąpić łącznie. W przypadku braku chociażby jednej z nich, oznacza to, że okresowe powierzenie pracownikowi innej pracy odbyło się naruszeniem prawa pracy.
Pojęcie „uzasadnione potrzeby pracodawcy” jest pojęciem niesprecyzowanym przez kodeks pracy. Dlatego też w przypadku uzasadniania okresowego powierzenia pracownikowi innej pracy należy bardzo ostrożnie rozważyć czy ta przesłanka istotnie ma miejsce. Przez „uzasadnione potrzeby” należy rozumieć potrzeby związane z działalnością zakładu pracy, a także z organizacją pracy, występujące w przejściowych okresach, np. w jednym dziale jest bardzo dużo zleceń, natomiast w drugim znacznie mniej lub potrzeba zastąpienia chorego pracownika.
Okres 3 miesięczny może być ciągły albo składać się z kilku krótszych okresów w roku kalendarzowym.
Kodeks pracy nie reguluje jaką formę ma przybrać czasowe powierzenie innej pracy, jednakże ze względów dowodowych oraz praktycznych powinna być to forma pisemna.
Pracodawca może powierzyć inną pracę pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, jak również:
- pracownikom szczególnie chronionym, np. kobietom w ciąży,
- pracownikowi w okresie wypowiedzenia.
Zobacz: Monitoring w miejscu pracy
Nie można powierzyć pracy:
- wymagającej wyższych lub znacznie niższych kwalifikacji niż posiadane przez pracownika,
- której wykonanie byłoby niedopuszczalne dla pracownika ze względu na jego stan zdrowia.
Powierzenie pracownikowi (technik chemik) pracy nie wymagającej żadnych kwalifikacji zawodowych (sprzątanie) w okresie biegnącego wypowiedzenia warunków pracy i płacy stanowi naruszenie 42 § 4 kp. Odmowa wykonywania takiej pracy nie uzasadnia rozwiązania umowy o pracę trybie art. 52 § 1 kp, tj. ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych (wyrok SN z dnia 8 maja 1997 r. I PKN 131/97).
Okresowe powierzenie innej pracy jest poleceniem pracodawcy. Podkreślenia wymaga, iż pracownik ma obowiązek podjąć powierzoną inną pracę, chyba że jest to niezgodne z rzeczywistymi potrzebami pracodawcy lub z art. 42 § 4 kodeksu pracy. Do takich przypadków można zaliczyć: powierzenie pracy na 6 miesięcy w danym roku kalendarzowym, skierowanie do pracy wymagającej wysokich kwalifikacji, czasowe powierzenie innej pracy bez uzasadnionych potrzeb pracodawcy.