Czy rozwiązanie stosunku pracy może stanowić naruszenie dóbr osobistych pracownika? W jaki sposób przepisy chronią takie niematerialne wartości i czego może domagać się pracownik?
- Czym są dobra osobiste?
- Zwolnienie dyscyplinarne a dobra osobiste pracownika
- Jakie prawa przysługują pracownikowi w przypadku naruszenia dóbr osobistych?
- Naruszenie dóbr osobistych a mobbing
Czym są dobra osobiste?
Zgodnie z art,. Art. 111 Kodeksu pracy pracodawca pracodawca jest obowiązany szanować godność i inne dobra osobiste pracownika. Najważniejsze dobra osobiste znajdziemy w Kodeksie cywilnym. Są to w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Warto pamiętać, iż nie jest to katalog zamknięty możliwych dóbr osobistych.
Przykładowo do naruszenia czci i dobrego imienia pracownika może dojść przez zarzucenie mu niewłaściwego postępowania w życiu zawodowym, co naraża go na utratę niezbędnego zaufania klientów. Pamiętajmy jednak, iż sądy biorą pod uwagę nie tylko subiektywne odczucia, ale też obiektywne kryteria określonych oceny takich zachowań.
Zwolnienie dyscyplinarne a dobra osobiste pracownika
Co do zasady samo rozwiązanie stosunku pracy nie stanowi naruszenia dobra osobistego pracownika. W praktyce może się jednak zdarzyć, iż pracodawca przekraczając określone normy narazi się na taki zarzut.
W wyroku z 23 maja 2024 r. (I ACa 1442/23) Sąd Apelacyjny w Lublinie podkreślił, iż „ani prawo do utrzymania zatrudnienia ani prawo do znalezienia kolejnej pracy nie są prawami osobistymi, a rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem, także wadliwe, nawet jeśli jego przyczyna okazała się nieprawdziwa, wyklucza możliwość stosowania przepisów prawa cywilnego o ochronie dóbr osobistych”. „Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika stanowi bezprawne działanie wówczas, gdy pismo rozwiązujące stosunek pracy zawiera zwroty oczywiście naruszające godność lub inne dobra osobiste. Ma to miejsce wówczas, jeśli takie pismo zawierało zwroty znieważające, obraźliwe, oczywiście nieprawdziwe, poniżające, ośmieszające lub upokarzające pracownika nielegalnie pozbawionego zatrudnienia (zob. wyrok SN z 9.9.2015 r., III PK 156/14 niepubl.)" - uznał w tym samym orzeczeniu sąd.
Jakie prawa przysługują pracownikowi w przypadku naruszenia dóbr osobistych?
Jak stanowi art. 24 Kodeksu cywilnego, osoba, której dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia można także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Po spełnieniu wymaganych przesłanek prawo przewiduje też możliwość żądania zadośćuczynienia pieniężnego albo zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Jeżeli zaś wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, to pracownika może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
Naruszenie dóbr osobistych a mobbing
Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników (art. 943 § 2 Kodeksu pracy).
Należy zatem pamiętać, iż nie każde naruszenia dóbr osobistych pracownika będzie stanowiło mobbing. W orzcznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, zgodnie z którym stwierdzenie przez sąd, iż zachowanie pracodawcy nie stanowi mobbingu, nie wyklucza uznania takiego zachowania za naruszenie dóbr osobistych.
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (j. t. Dz. U. z 2024 r., poz. 1061);
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (j. t. Dz. U. z 2023 r., poz. 1465; ost. zm. Dz.U. z 2024 r., poz. 878).