REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Mobbing w pracy. Jak udowodnić? Czym różni się od dyskryminacji, molestowania, naruszenia dóbr osobistych? Jaka ochrona dla pracownika? Obowiązki pracodawcy

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
 e-file sp. z o.o.
Producent aplikacji i rozwiązań pomocnych w biznesie oraz w kontaktach z urzędami
Mobbing - czym jest, jak udowodnić. Czym różni się od dyskryminacji, molestowania, naruszenia dóbr osobistych? Jaką ochronę ma pracownik? Co powinien zrobić pracodawca?
Mobbing - czym jest, jak udowodnić. Czym różni się od dyskryminacji, molestowania, naruszenia dóbr osobistych? Jaką ochronę ma pracownik? Co powinien zrobić pracodawca?
shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

O mobbingu mówi i pisze się wiele. Ale nie każdy wie, czym mobbing faktycznie jest i jak odróżnić mobbing od dyskryminacji, molestowania czy stalkingu, a także jednorazowego naruszenia dóbr osobistych. Mobberami wobec pracownika mogą być pracodawca lub inni pracownicy, w tym jego przełożeni, choć również przełożony może doznawać mobbingu ze strony podwładnych. Jaka ochrona przysługuje pracownikowi w razie mobbingu i jak powinien zachować się pracodawca? Wyjaśniamy te kwestie.

rozwiń >

Mobbing w prawie. Czym różni się od dyskryminacji, molestowania, stalkingu, naruszenia dóbr osobistych

Kodeks cywilny

Kodeks pracy

Kodeks karny

Dobra osobiste człowieka

Dyskryminacja

Molestowanie

Mobbing

Stalking

W szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorskaBezpośrednie lub pośrednie nierówne traktowanie w zatrudnieniu (katalog otwarty)Przejaw dyskryminacji polegający na niepożądanym zachowaniu, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności pracownika i stworzenie wobec niego zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosferyDziałania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracownikówUporczywe nękanie innej osoby lub osoby dla niej najbliższej wzbudzające u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie naruszające jej prywatność
Art. 23 k.c.Art. 183a § 2-6 k.p.Art. 183a § 5 pkt 2 k.p.Art.  943 § 2 k.p.Art. 190a § 1 k.k.

Czyny niedozwolone

 

Molestowanie seksualne

 Jeżeli ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego za przestępstwo stalkingu odpowiadają przesłankom mobbingu określonym w Kodeksie pracy, to sąd pracy jest związany tymi ustaleniami
Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawieniaDyskryminowanie ze względu na płeć polegające na każdym niepożądanym zachowaniu o charakterze seksualnym lub odnoszącym się do płci pracownika, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności pracownika, w szczególności stworzenie wobec niego zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery; na zachowanie to mogą się składać fizyczne, werbalne lub pozawerbalne elementy
Art. 415, 444 i 448 k.c.Art. 183a § 6 k. p.

Czym jest mobbing?

Istotną cechą mobbingu jest to, że składać musi się na niego ciąg działań, które charakteryzuje uporczywość i długotrwałość. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego płynie wniosek, że nie jest możliwe sztywne wskazanie minimalnego okresu niezbędnego do zaistnienia mobbingu, bowiem długotrwałość nękania lub zastraszania pracownika musi być rozpatrywana w sposób zindywidualizowany i uwzględniać okoliczności konkretnego przypadku. Dla oceny długotrwałości istotny jest moment wystąpienia wskazanych w tych przepisach skutków nękania lub zastraszania pracownika, do których należą: zaniżona ocena przydatności zawodowej, poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. 

Warto zauważyć, iż wywołanie tych skutków nie musi być zamiarem sprawcy mobbingu. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za sam fakt ich wystąpienia nawet na skutek działań nieumyślnych. Natomiast konieczne jest zarazem posłużenie się wzorcem „ofiary rozsądnej” dla wyeliminowania przypadków wynikających wyłącznie z wysokiej wrażliwości pracownika. Same subiektywne odczucia pracownika bez wystąpienia obiektywnie nagannych zachowań względem jego osoby nie mogą bowiem stanowić podstawy do ustalania odpowiedzialności z tytułu mobbingu.

REKLAMA

Przykład
Przykład

Mobbingu dopuszcza się przełożony, który wielokrotnie dokucza, nęka lub utrudnia podwładnej korzystanie z uprawnień przysługujących z tytułu wychowywania małoletnich dzieci, w wyniku czego doszło u pracownicy do zaburzeń adaptacyjnych depresyjno-lękowych.

 

Ważne
Wyjątek!

Nie jest mobbingiem ignorowanie pracownika przykładowo przez niepodawanie mu ręki lub nieodzywanie się do niego przez grupę kolegów, jeżeli zachował się wobec nich nielojalnie. 

Uprawnienia pracownika w razie mobbingu

Sąd Najwyższy wskazał w swoim orzecznictwie, że poszkodowany mobbingiem może w szczególności wystąpić z roszczeniami o: 

1) ustalenie, że ma lub miał miejsce mobbing rodzący odpowiedzialność odszkodowawczą mobbera,
2) zaniechanie naruszania dóbr osobistych w związku z mobbingiem, 
3) złożenie oświadczenia o odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, 
4) zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę doznaną wskutek naruszenia dóbr osobistych lub o zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny na podstawie Kodeksu cywilnego,
5) zapłatę odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie Kodeksu pracy,
6) naprawienie szkody wyrządzonej naruszeniem dóbr osobistych,
7) naprawienie szkody wyrządzonej rozstrojem zdrowia spowodowanego mobbingiem,
8) odszkodowanie w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.

Sąd Najwyższy wyjaśnia, że zadośćuczynienie pieniężne musi nie tylko wyrównać szkodę poniesioną przez pracownika, ale także powinno pełnić funkcję prewencyjną wobec pracodawcy, aby zapobiegał działaniom mobbingowym w przyszłości. Zadośćuczynienie ma przede wszystkim charakter kompensacyjny, wobec czego jego wysokość nie może być symboliczna, lecz musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość. Jednocześnie jego wysokość nie może być nadmierna, lecz „odpowiednia” w tym znaczeniu, że powinna być – przy uwzględnieniu krzywdy poszkodowanego – utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej. Należy tu brać pod uwagę wszystkie okoliczności mające wpływ na rozmiar doznanej krzywdy. Zadośćuczynienie powinno więc mieć charakter całościowy i obejmować zarówno cierpienia fizyczne, jak i psychiczne już doznane, jak i te, które zapewne wystąpią w przyszłości. 

Przykład
Przykład

W sytuacji trwających wiele miesięcy praktyk mobbingowych i trwających kilka lat skutków tych praktyk, zadośćuczynienie w wymiarze pięciomiesięcznego wynagrodzenia za pracę mobbowanego pracownika, i to nie z daty orzekania przez sąd, ale sprzed 11 lat, nie spełnia ustawowych celów tego świadczenia.

Osobnym uprawnieniem pracownika jest rozwiązanie stosunku pracy ze względu na mobbing za wypowiedzeniem bądź bez wypowiedzenia. Kodeks pracy stanowi, że oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę powinno nastąpić na piśmie z podaniem przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy (doznanie mobbingu). Niezachowanie tej formy nie powoduje nieważności rozwiązania umowy, ale zadbanie o formę pisemną jest przydatne dla celów dowodowych. Pracownik zawsze może wypowiedzieć umowę o pracę i dlatego nie jest obowiązany do podania jego przyczyny. W sytuacji mobbingu pracownik jest jednak obowiązany podać przyczynę dlatego, że z tym wypowiedzeniem związane jest prawo do odszkodowania. Jeżeli okoliczność uzasadniająca wypowiedzenie (mobbing) na skutek upływu czasu przestała być aktualna (bo mobbing ustał), to wypowiedzenie może być nieuzasadnione z punktu widzenia tej przyczyny. Natomiast w odniesieniu do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z powodu mobbingu uprawniona jest analogia do przepisów o rozwiązaniu umowy o pracę przez pracodawcę bez wypowiedzenia z winy pracownika, kiedy to pracodawca może rozwiązać umowę tylko w okresie 1 miesiąca od wystąpienia przyczyny uzasadniającej takie natychmiastowe rozwiązanie umowy. Analogicznie zatem można przyjąć, że pracownik może złożyć oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia najpóźniej w ciągu miesiąca od zakończenia stosowania wobec niego mobbingu.

Kto ponosi odpowiedzialność za mobbing?

Bezpośredni sprawca mobbingu, jeśli nie jest nim pracodawca, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego o ochronie dóbr osobistych oraz o czynach niedozwolonych, natomiast z Kodeksu pracy odpowiedzialność ponosi wyłącznie pracodawca - za czyny własne i cudze (innych pracowników).

Obowiązek nałożony na pracodawcę, aby zapobiegał mobbingowi ma charakter zobowiązania starannego działania, a nie zobowiązania rezultatu. Jeśli pracodawca udowodni, że obiektywnie przedsięwziął dostateczną ilość działań dla ochrony pracowników przed mobbingiem, to do odpowiedzialności za to zjawisko pociągnięty być może jedynie jego sprawca. Ze strony pracodawcy zachodzi zatem w szczególności potrzeba prowadzenia szkoleń informujących pracowników o niebezpieczeństwie i konsekwencjach mobbingu (zarówno z punktu widzenia potencjalnych ofiar jak i sprawców) oraz wdrażania procedur, które umożliwią wykrycie i zakończenie tego zjawiska. Co istotne, we wprowadzeniu procedury antymobbingowej mają prawo wziąć udział działające u danego pracodawcy związki zawodowe, a sama procedura podlega ewentualnemu zaskarżeniu do sądu pracy.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Rozkład ciężaru dowodu

Pracownik

Pracodawca

musi udowodnić

  • fakty świadczące o mobbingu
  • że wynikiem nękania był rozstrój zdrowia
  • nieistnienie faktów rzekomo świadczących o mobbingu lub że nie stanowią one mobbingu bądź że wynikają z siły wyższej lub są spowodowane wyłącznie przez pracownika
  • że podjął realne działania mające na celu przeciwdziałanie mobbingowi

Jak udowodnić mobbing? Czy legalna jest ukryta kamera/dyktafon?

W zasadzie warunkiem legalności sporządzenia zapisu obrazu, dźwięku albo obrazu i dźwięku jest zgoda osoby, która została nagrana. Wymóg ten nie ma jednak charakteru bezwzględnego. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że problem leży w tym, iż w postępowaniu cywilnym niedopuszczalne jest przeprowadzenie dowodu z nagrań uzyskanych w sposób przestępczy. Nie jest natomiast wykluczone wykorzystanie dowodów, które tego przestępstwa nie stanowią, gdyż są utrwaleniem rozmowy, w której uczestniczył nagrywający, a więc są informacją uzyskaną legalnie. Brak zgody osoby nagranej na wykorzystanie nagrania w celach dowodowych przed sądem cywilnym (sądem pracy) wymaga przeprowadzenia oceny, czy dowód – ze względu na swoją treść i sposób uzyskania – nie narusza konstytucyjnie zagwarantowanego prawa do prywatności osoby nagranej, a jeżeli tak, to czy naruszenie tego prawa może znaleźć uzasadnienie w potrzebie zapewnienia innej osobie prawa do sprawiedliwego procesu.

Przykład
Przykład

Pracownica umieściła w pokoju dyktafon w celu utrwalenia rozmów pracowników stosujących wobec niej mobbing, a uzyskany w ten sposób dowód zamierzała przedstawić w toczącej się sprawie pracowniczej. Nawet gdyby jej czyn zakwalifikować jako przestępstwo założenia urządzenia podsłuchowego, to jego społeczna szkodliwość jest znikoma. Skoro przeżycie psychiczne pracownicy, powodujące założenie podsłuchu, zostało wywołane poczuciem głębokiej krzywdy i chęcią położenia kresu dalszym ewidentnie nagannym zachowaniom współpracowników, to nie sposób w jej czynie dostrzec choćby znikomą społeczną szkodliwość. Jej zachowanie było ze wszech miar usprawiedliwione i tylko ono dawało realną szansę na dostarczenie w sprawie pracowniczej dowodu wykazującego jej prawdomówność.

Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny,
- ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy,
- ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny,
- teza XIII uchwały SN z 27.06.1985 r., III PZP 10/85, OSNC 1985/11/164,
- postanowienie SN z 24.05.2005 r., II PK 33/05, LEX nr 184961,
- wyrok SN z 5.12.2006 r., II PK 112/06, OSNP 2008/1–2, poz. 12,
- wyrok SN z 17.01.2007 r., I PK 176/06, OSNP 2008/5–6, poz. 58,
- wyrok SN z 14.11.2008 r., II PK 88/08, OSNP 2010/9–10, poz. 114,
- wyrok SN z 7.05.2009 r., III PK 2/09, OSNP 2011/1–2, poz. 5,
- wyrok SN z 2.10.2009 r., II PK 105/09, OSNP 2011/9–10, poz. 125,
- wyrok SN z 3.08.2011 r., I PK 35/11, OSNP 2012/19–20, poz. 238,
- wyrok SN z 22.04.2016 r., II CSK 478/15, LEX nr 2075705,
- postanowienie SN z 27.04.2016 r., III KK 265/15, OSNKW 2016/8, poz. 54,
- wyrok SN z 8.08.2017 r., I PK 206/16, LEX nr 2333062,
- wyrok SN z 4.07.2023 r., III PSKP 11/22, LEX nr 3576215,
- postanowienie SN z 19.03.2024 r., III PSKP 8/23, LEX nr 3694946.

Zapisz się na newsletter
Najlepsze artykuły, najpoczytniejsze tematy, zmiany w prawie i porady. Skoncentrowana dawka wiadomości z różnych kategorii: prawo, księgowość, kadry, biznes, nieruchomości, pieniądze, edukacja. Zapisz się na nasz newsletter i bądź zawsze na czasie.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Prawo
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Nauczanie języka ukraińskiego w polskich szkołach jako drugiego obcego języka? MEN prostuje i wyjaśnia

W ostatnim czasie w mediach społecznościowych pojawiły się doniesienia, że ministra edukacji narodowej Barbara Nowacka zadeklarowała wsparcie dla inicjatywy wprowadzenia języka ukraińskiego jako drugiego języka obcego w polskich szkołach. W odpowiedzi na pytania naszej redakcji Ministerstwo Edukacji Narodowej zaprzeczyło i udzieliło obszernych wyjaśnień odnośnie obecnego statusu prawnego nauczania języka ukraińskiego w szkołach w Polsce.

Pracownik ZUS może odwiedzić Cię bez zapowiedzi w domu tylko w jednym przypadku. Uwaga na oszustów!

Coraz częściej zdarzają się sytuacje, w których oszuści próbują podszywać się pod pracowników Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, którzy przychodzą ze sprawą urzędową do ubezpieczonego. W trosce o bezpieczeństwo klientów ZUS przypomina, że wizyty urzędników tej instytucji w domach są możliwe wyłącznie w ściśle określonych przypadkach. A bez wcześniejszej zapowiedzi tylko w jednym przypadku.

Umowa o dożywocie z sąsiadem? Sprawdź, co stanie się po jego śmierci

W Polsce aż 99% umów o dożywocie zawieranych jest między osobami prywatnymi. Co jednak dzieje się, gdy taki prywatny świadczeniodawca umrze? Czy senior zostaje bez wsparcia? Czy dzieci, gmina lub Skarb Państwa przejmują zobowiązania? Sprawdzamy, co dokładnie dzieje się z mieszkaniem, rentą i opieką nad seniorem.

4000 zł na dziecko, jednorazowo. Dla kogo i kiedy?

Wiele osób nie ma świadomości, że oprócz tak powszechnych świadczeń jak 800 plus, 300 plus czy wiele innych dodatków, zasiłków i rzeczowych form pomocy na rzecz dzieci - można uzyskać jeszcze jednorazowo na rzecz dziecka 4000 zł. Co istotne świadczenie jest przyznawane bez kryterium dochodowego, ale nie każdy posiadający dziecko spełnia kryteria, aby otrzymać to wsparcie finansowe. Zatem kiedy i dla kogo 4000 zł na dziecko, jednorazowo?

REKLAMA

Działki letniskowe ceny w 2025 roku. Wystarczy 200 tys. zł na atrakcyjną lokalizację i domek? Aktualne oferty i opcje finansowania

Na rynku działek letniskowych trwa gorący sezon – rośnie liczba transakcji, ale i oczekiwania kupujących. Czy za 200 tys. zł można kupić działkę w atrakcyjnej lokalizacji, najlepiej z domkiem i czy bank pomoże sfinansować taki zakup kredytem? Eksperci Metrohouse i Credipass odpowiadają, na co realnie można liczyć.

Nowe procedury "Niebieskie Karty", system eNK@ – rząd pracuje nad nowelizacją przepisów

W wykazie prac legislacyjnych rządu pojawił się projekt nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej. Nowelizacja ma zredukować biurokrację i ułatwić skuteczne wsparcie osobom doświadczającym przemocy domowej. Wśród najważniejszych zmian – uproszczenie dokumentacji, rozszerzenie kompetencji służb oraz utworzenie centralnego rejestru eNK@.

Trzecia Droga – rozpad. Kulisy rozstania PSL i Polski 2050 – co poszło nie tak?

Trzecia Droga właśnie się rozpadła – Kosiniak-Kamysz ogłasza koniec sojuszu z Hołownią, choć miało wyglądać inaczej. „To był projekt wyborczy, finał już za nami” – zdradził. Co wydarzyło się za kulisami? Czy PSL ruszy do wyborów samodzielnie, a Hołownia pójdzie własną drogą?

Skąd wziąć dodatkowe środki na nieprzewidziane wydatki?

Nieprzewidziane wydatki potrafią zaskoczyć w najmniej oczekiwanym momencie. Awarie domowe, pilna potrzeba naprawy samochodu, dodatkowe opłaty za leczenie czy nieplanowane wydarzenia rodzinne to sytuacje, które mogą znacząco obciążyć budżet. W takich chwilach kluczowe staje się znalezienie szybkiego i bezpiecznego źródła finansowania.

REKLAMA

Już 30 czerwca 2025 r. skrócony czas pracy stanie się rzeczywistością: 6 (zamiast 8) godzin pracy dziennie, 3-dniowy weekend albo dodatkowe dni urlopu, bez zmniejszenia wynagrodzenia

W dniu 28 kwietnia br. MRPiPS ogłosiło program pilotażowy skrócenia czasu pracy, z którego będą mogli skorzystać przedsiębiorcy (i nie tylko) z całej Polski, a 6 czerwca br. – w odpowiedzi na interpelację poselską w tej sprawie – ujawniło więcej szczegółów. Już niebawem, tysiące pracowników będzie mogło pracować 6 (zamiast 8) godzin dziennie, cieszyć się z 3-dniowego weekendu lub z dodatkowych dni urlopu, zachowując przy tym prawo do dotychczasowego wynagrodzenia. Stratni nie będą również pracodawcy, którzy zdecydują się na wprowadzenie pilotażu, bo na jego realizację (tylko w pierwszym roku) MRPiPS przewidziało budżet aż 10 mln zł.

Tysiące matek zyska zasiłek i to nie 800 plus a więcej [projekt MRPiPS z 23 maja 2025]. Koniec z krzywdzącą luką prawną

Tysiące matek zyska zasiłek i to nie 800+ a więcej. Dlaczego? Bo resort pracy przygotował projekt rozporządzenia z 23 maja 2025 r. Jest to dokładnie rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zmieniające rozporządzenie w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków. Projekt skierowany został do uzgodnień, konsultacji publicznych i opiniowania. Jaka grupa zyska zasiłek i z jakiego powodu?

REKLAMA