Przedawnienie roszczenia nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania. Zobowiązanie do świadczenia pozostaje nadal ważne pomimo upływu terminu przedawnienia - tyle tylko, że dłużnik może w razie wytoczenia sprawy sądowej podnieść zarzut przedawnienia i uchylić się w ten sposób od spełnienia świadczenia. Bieg przedawnienia wstrzymuje wystąpienie siły wyższej. Czy choroba pracownika jest taką siłą wyższą - wyjaśnia Sąd Najwyższy w postanowieniu z 11 grudnia 2024 r.
- Termin przedawnienia roszczeń w Kodeksie pracy
- Zawieszenie biegu terminu przedawnienia
- Choroba nie stanowi siły wyższej powodującej wstrzymanie biegu przedawnienia
- Przerwanie biegu terminu przedawnienia
Termin przedawnienia roszczeń w Kodeksie pracy
Zgodnie z Kodeksem pracy podstawowy termin przedawnienia wynosi 3 lata od wymagalności roszczenia. Roszczenie jest wymagalne od dnia, w którym dłużnik powinien spełnić świadczenie. Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania zobowiązania.
Pracodawca nie wydał pracownikowi świadectwa pracy. Pracownikowi przysługuje roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej przez pracodawcę w wysokości wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy z tego powodu, nie dłuższy jednak niż 6 tygodni. Kodeks pracy nie określa jednak terminu zapłaty takiego odszkodowania. Dlatego też roszczenie to staje się wymagalne niezwłocznie po wezwaniu pracodawcy przez pracownika do jego spełnienia. Jeśli pracownik zaniecha takiego wezwania, to wówczas bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby pracownik wezwał pracodawcę w najwcześniejszym możliwym terminie.
Uzupełniając zagadnienie wymagalności roszczenia należy podkreślić, że termin przedawnienia roszczenia o odszkodowanie za szkodę na osobie pracownika powstałą w następstwie naruszenia przez pracodawcę zasady równego traktowania w zatrudnieniu nie może rozpocząć biegu przed jej ujawnieniem. Takie roszczenia stają się wymagalne dopiero z chwilą, w której pracownik dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Od tej chwili właściwe jest liczenie 3-letniego terminu przedawnienia.
Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną.
Polecamy: Kodeks pracy 2025. Praktyczny komentarz z przykładami
Zawieszenie biegu terminu przedawnienia
Zgodnie z Kodeksem pracy bieg przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na czas trwania przeszkody, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może dochodzić przysługujących mu roszczeń przed właściwym organem powołanym do rozstrzygania sporów. Oznacza to, że po ustaniu siły wyższej termin przedawnienia rozpoczyna ponownie bieg i kończy się wtedy, gdy zsumowanie okresu sprzed wstrzymania i po ustąpieniu jego przyczyny doprowadzi do całkowitego upływu terminu przedawnienia przewidzianego dla danego roszczenia.
Siła wyższa to zdarzenie zewnętrzne względem uprawnionego, czyli niezależne od człowieka, któremu nie można było zapobiec, a najczęściej także którego nie można było przewidzieć (np. katastrofa naturalna). Zdarzenie to musi być na tyle przemożne i nieuchronne, że staje się zdarzeniem prawdziwie nadzwyczajnym. W wyroku z dnia 26 sierpnia 1992 r. Sąd Najwyższy (I PRN 36/92) orzekł, iż przykładowo pobyt za granicą w miejscu, w którym z uwagi na toczącą się wojnę wstrzymana zostaje komunikacja oraz możliwość korespondencji z krajem ojczystym, jest zdarzeniem mającym znamiona siły wyższej w rozumieniu art. 293 k.p.
Choroba nie stanowi siły wyższej powodującej wstrzymanie biegu przedawnienia
W sprawie, która stała się przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego w postanowieniu z dnia 11 grudnia 2024 r., skarżąca pracownica była zatrudniona do końca marca 2012 r. Następnie powódka przebywała od dnia 30 marca do dnia 28 września 2012 r. na zwolnieniach lekarskich. Uważała, że czas choroby skutkował zawieszeniem biegu przedawnienia jej roszczeń względem pracodawcy i w efekcie wystąpiła z pozwem dopiero w czerwcu 2015 r. Sąd Najwyższy wskazał jednak - z powołaniem na swoje wcześniejsze orzecznictwo, iż choroba nie stanowi siły wyższej powodującej wstrzymanie biegu przedawnienia. W efekcie 3-letni termin przedawnienia minął w okolicznościach sprawy w marcu 2015 r., czyli przed złożeniem pozwu, które mogłoby skutkować przerwaniem przedawnienia, gdyby nastąpiło przed upływem przedawnienia. Sąd Najwyższy podkreślił, iż po upływie okresu objętego zwolnieniami lekarskimi nie wystąpiły żadne okoliczności obiektywne ani też podmiotowe, które miałyby uniemożliwić skarżącej wytoczenie powództwa.
Roszczenia z tytułu wypadku przy pracy nie stanowią roszczeń stricte pracowniczych, dlatego przedawnienie takich roszczenia następuje na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego i do zawieszenia jego biegu należy również stosować Kodeks cywilny (art. 121 k.c.).
Przerwanie biegu terminu przedawnienia
Jako że zawieszenie biegu przedawnienia wszelkich roszczeń ze stosunku pracy wyczerpująco reguluje art. 293 Kodeksu pracy, to nie stosuje się do nich przepisów Kodeksu cywilnego. Tym samym - pomimo nowelizacji Kodeksu cywilnego obowiązującej od 30.06.2022 r. - w odniesieniu do roszczeń ze stosunku pracy złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej nadal powoduje przerwanie (a nie wyłącznie zawieszenie) biegu przedawnienia.
Przerwanie biegu przedawnienia wywołuje bowiem o wiele bardziej doniosły skutek w stosunku od jego zawieszenia, bowiem po każdym przerwaniu przedawnienie biegnie od początku na nowo. Innymi słowy od każdego przerwania do przedawnienia roszczenia konieczny jest upływ pełnego okresu przedawnienia danego roszczenia.
Zgodnie z Kodeksem pracy bieg przedawnienia przerywa się:
- przez każdą czynność przed właściwym organem* powołanym do rozstrzygania sporów lub egzekwowania roszczeń przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia,
- przez uznanie roszczenia w dowolnej formie.
* Właściwym organem może być nie tylko sąd pracy lub komisja pojednawcza, ale także sąd karny (w przypadku powództwa cywilnego połączonego ze sprawą karną) czy też sędzia komisarz w postępowaniu upadłościowym, którym objęty jest pracodawca.
Jeśli pod koniec terminu przedawnienia uprawniony doznaje przeszkód, które utrudniają mu złożenie pozwu, a jednocześnie nie są one na tyle doniosłe, aby zostały uznane za siłę wyższą, warto rozważyć udzielenie innej osobie pełnomocnictwa do wytoczenia powództwa.
Źródło: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2024 r., III PSK 110/24.
Podstawa prawna: art. 291-295 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.