W katalogu uprawnień pracowniczych znajduje się obecnie kilka zwolnień od pracy, które pracownik może wykorzystać niezależnie od przysługującego mu urlopu wypoczynkowego. Pracownicy niepełnosprawni mają m.in. prawo do skorzystania z 21 dni płatnego urlopu zdrowotnego na udział w turnusie rehabilitacyjnym.
- Komu przysługuje urlop zdrowotny?
- Jaki jest wymiar urlopu zdrowotnego?
- Pracodawca musi udzielić zwolnienia od pracy
Komu przysługuje urlop zdrowotny?
Urlop zdrowotny, jak sama nazwa wskazuje, ma na celu poprawę stanu zdrowia osoby, która z niego korzysta. Choć w powszechnym odbiorze urlop dla poratowania zdrowia jest kojarzony głównie z nauczycielami, to jednak prawo do niego mają także osoby wykonujące inne zawody, np. sędziowie, prokuratorzy, górnicy, czy strażacy PSP. Prawa tego nie regulują przepisy ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, a przepisy branżowe. Szczególną grupą pracowników, która ma na gruncie prawa pracy nieco szersze uprawnienia niż pozostali zatrudnieni, są osoby niepełnosprawne. I tak, na podstawie art. 20 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (j.t. Dz.U. z 2024 r. poz. 44), osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia:
1) w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym, nie częściej niż raz w roku;
2) w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.
Jaki jest wymiar urlopu zdrowotnego?
Co istotne, ustawodawca zastrzegł, że łączny wymiar zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym i dodatkowego urlopu wypoczynkowego przysługującego osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym (art. 19 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych), nie może przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym. Oznacza to, że osoba, która skorzysta ze zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym w wymiarze 21 dni, nie będzie już mogła w tym samym roku kalendarzowym wykorzystać 10 dni dodatkowego urlopu wypoczynkowego. Jeśli jednak zwolnienie na turnus rehabilitacyjny będzie obejmowało np. jedynie 14 dni, to w takiej sytuacji, pracownik będzie mógł skorzystać także z 7 dni dodatkowego urlopu wypoczynkowego (do łącznego wymiaru 21 dni w roku kalendarzowym.)
Pracodawca musi udzielić zwolnienia od pracy
Do uczestnictwa w turnusie osoby niepełnosprawne są kierowane na wniosek lekarza, pod którego opieką się znajdują. To na podstawie tego skierowania pracodawca udziela osobie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności zwolnienia od pracy. Taki wniosek określa nie tylko rodzaj turnusu, ale także czas jego trwania. Osoba niepełnosprawna przedstawia pracodawcy skierowanie na turnus rehabilitacyjny w takim terminie, który umożliwi zapewnienie normalnego toku pracy w zakładzie. Regulacja ta ma bardzo ogólny charakter i może w praktyce być źródłem rozbieżności interpretacyjnych w zakresie tego, z jakim wyprzedzeniem pracownik ma obowiązek poinformować pracodawcę o swojej nieobecności oraz tego, czy pracodawca może na taką nieobecność nie wyrazić zgody, jednak jak wskazał w swym wyroku Sąd Okręgowy w Łodzi, w przeciwieństwie do urlopu wypoczynkowego, do turnusów rehabilitacyjnych nie mają zastosowania przepisy kodeksu pracy, co powoduje, że pracodawca w zasadzie nie został wyposażony w instrumenty, które pozwalałyby mu nie wyrazić zgody na odbycie turnusu rehabilitacyjnego przez niepełnosprawnego pracownika w terminie wskazanym w skierowaniu. Prawo do zwolnienia jest niezależne od urlopu wypoczynkowego, a więc pracodawcy nie mogą także żądać od pracowników niepełnosprawnych, aby wyjeżdżali na turnusy rehabilitacyjne w okresie urlopu wypoczynkowego (wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 24 listopada 2016 r., sygn. akt VIII Pa 27/16).
Za czas zwolnienia od pracy w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym pracownikowi przysługuje wynagrodzenie obliczane jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy. Podstawą wypłaty takiego wynagrodzenia jest przedłożony pracodawcy dokument, który potwierdza pobyt na turnusie, wystawiony przez jego organizatora.
art. 19, art. 20 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (j.t. Dz.U. z 2024 r. poz. 44)
rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 22 maja 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania zwolnień od pracy osobom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym (Dz.U. z 2003 r. poz. 927)