Czym jest dyrektywa Omnibus? Jakie prawa przyznaje konsumentom? Oto najważniejsze informacje.
Dyrektywa Omnibus – co to jest?
Dyrektywą Omnibus nazywana jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta.
Zobacz: treść dyrektywy Omnibus >>>
Dyrektywa Omnibus wskazuje, iż państwa członkowskie powinny zapewnić, aby konsumenci, którzy ucierpieli na skutek nieuczciwych praktyk handlowych, mieli dostęp do środków prawnych w celu wyeliminowania wszystkich skutków tych nieuczciwych praktyk.
Więcej przejrzystości w przypadku zakupów na platformach handlowych
Zgodnie z dyrektywą przedsiębiorcy, którzy umożliwiają konsumentom wyszukiwanie towarów i usług, takich jak podróże, zakwaterowanie i wypoczynek, oferowanych przez różnych przedsiębiorców lub konsumentów, powinni informować konsumentów o domyślnych głównych parametrach decydujących o plasowaniu ofert przedstawianych konsumentowi w wyniku wyszukiwania oraz ich względnym znaczeniu w porównaniu z innymi parametrami. Co istotne, informacje te powinny być zwięzłe oraz łatwo i bezpośrednio dostępne w dobrze widocznym miejscu.
Dostawcy internetowych platform handlowych powinni też informować konsumentów o tym, czy osoba trzecia oferująca towary, usługi lub treści cyfrowe jest przedsiębiorcą czy podmiotem niebędącym przedsiębiorcą, na podstawie złożonego im przez osobę trzecią oświadczenia.
Dyrektywa Omnibus daje przedsiębiorcom możliwość indywidualnego dostosowywania ceny swoich ofert do konkretnych konsumentów lub konkretnych kategorii konsumentów. Konsumenci powinni być wyraźnie informowani, gdy zaproponowana im cena została indywidualnie dostosowana na podstawie zautomatyzowanego podejmowania decyzji, tak aby mogli uwzględnić potencjalne ryzyko przy podejmowaniu decyzji o zakupie.
Dyrektywa Omnibus a nowe wymogi dla wyprzedaży i udostępniania opinii
Jak podkreślono w dyrektywie, przy podejmowaniu decyzji o zakupie konsumenci w coraz większym stopniu polegają na opiniach i rekomendacjach innych konsumentów.
Gdy zatem przedsiębiorcy zapewniają dostęp do opinii o produktach, to powinni informować konsumentów, czy ustanowiono procesy i procedury mające zapewnić, aby publikowane opinie pochodziły od konsumentów, którzy rzeczywiście używali produktów lub je kupili. Jeżeli ustanowiono takie procesy lub procedury, przedsiębiorcy powinni udzielać informacji na temat sposobu przeprowadzania kontroli i wyraźnie informować konsumentów o tym, jak opinie są przetwarzane. Przykładowo czy zamieszcza się wszystkie opinie, zarówno pozytywne, jak i negatywne, czy opinie te są sponsorowane lub czy mają na nie wpływ stosunki umowne z przedsiębiorcą.
Dyrektywa Omnibus a sprzedaż podczas nieumówionej wizyty
W dyrektywie zwrócono też uwagę na problematykę sprzedaży poza lokalem przedsiębiorstwa. Pewne szczególnie agresywne lub wprowadzające w błąd praktyki marketingowe lub sprzedażowe w kontekście wizyt w domu konsumenta lub wycieczek mogą wywierać nacisk na konsumentów do dokonania zakupu towarów lub usług, których w przeciwnym wypadku by nie kupili lub zakupów po wygórowanych cenach, często wiążących się z natychmiastowym obowiązkiem zapłaty. Takie praktyki często kierowane są do osób starszych lub innych podatnych na zagrożenie konsumentów.
Dyrektywa Omnibus umożliwia zatem przyjęcie przepisów, zgodnie z którymi okres na odstąpienie od umowy, zostaje wydłużony z 14 do 30 dni w przypadku umów zawieranych w kontekście nieumówionych wizyt przedsiębiorcy w domu konsumenta lub wycieczek zorganizowanych przez przedsiębiorcę, których celem lub skutkiem jest promocja lub sprzedaż produktów konsumentom. Chodzi tu o ochronę uzasadnionych interesów konsumentów w odniesieniu do agresywnych lub wprowadzających w błąd praktyk marketingowych lub sprzedażowych.
Dyrektywa Omnibus a udawane promocje w sklepach internetowych
Przepisy dyrektywy stanowią, iż w każdym ogłoszeniu o obniżce ceny podaje się wcześniejszą cenę stosowaną przez podmiot gospodarczy przez określony okres przed zastosowaniem obniżki ceny. Co do zasady wcześniejsza cena oznacza najniższą cenę stosowaną przez ten podmiot w okresie, który nie może być krótszy nić 30 dni przed zastosowaniem obniżki ceny. Państwa członkowskie mogą jednak wprowadzić inne przepisy dla towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności. Ponadto, jeżeli dany produkt znajduje się w obrocie krócej niż 30 dni, można wprowadzić przepisy przewidujące krótszy okres.
Dyrektywa Omnibus w Polsce
Dyrektywa Omnibus została implementowana do polskiego systemu prawnego w ustawie z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw. Przedmiotowa ustawa w dniu 6 grudnia 2022 r. została podpisana przez Prezydenta RP, a następnie 12 grudnia 2022 r. opublikowana w Dzienniku Ustaw.
W ustawie z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym wprowadzono nowe definicje: produktu, plasowania, internetowej platformy handlowej. Pojawiły się przepisy, które dają podstawę do zakwalifikowania jako działanie wprowadzające w błąd „działania przedsiębiorcy związanego z każdym rodzajem wprowadzenia towaru na rynek w jednym państwie członkowskim jako identycznego z towarem wprowadzonym na rynki w innych państwach członkowskich, w sytuacji gdy towar ten w sposób istotny różni się składem lub właściwościami, chyba że przemawiają za tym uzasadnione i obiektywne czynniki”.
Internetowe platformy handlowe mają obowiązek podania informacji czy osoba oferująca produkty na platformie jest przedsiębiorcą czy nie. Co istotne, katalog nieuczciwych praktyk został rozszerzony m.in. o działania przedsiębiorcy, które polegają na podawaniu wyników wyszukiwania w odpowiedzi na wyszukiwanie internetowe konsumenta bez wyraźnego ujawnienia płatnej reklamy.
Zmiany dotyczą też ustawy z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług. Zgodnie z nowymi przepisami przedsiębiorca w każdym przypadku informowania o obniżeniu ceny towaru lub usługi podaje obok informacji o obniżonej cenie również informację o najniższej cenie tego towaru lub usługi, jaka była stosowana w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.
W ustawie z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta znalazły się przepisy dotyczące konsumenta, który w związku z nieumówioną wizytą przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta lub wycieczką zorganizowaną przez przedsiębiorcę zawarł z tym przedsiębiorcą umowę poza lokalem przedsiębiorstwa. W takiej sytuacji może on w terminie 30 dni odstąpić od niej bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów.