Renta rodzinna przysługuje członkom rodziny zmarłego, którym prawo pozwalało pozostawać na jego utrzymaniu, a on sam w chwili śmierci miał ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniał warunki wymagane do uzyskania tego świadczenia.
Zobacz również: Kto ma prawo otrzymać rentę rodzinną?
Wtórny charakter prawa do renty rodzinnej
Nasz system traktuje rentę rodzinną jako zastępczą w stosunku do prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, które przysługiwało zmarłemu żywicielowi. Jeżeli zmarły nie miał ustalonego prawa do jednego z tych świadczeń, to należy je najpierw ustalić i dopiero wtedy można ubiegać się o rentę rodzinną. Jeżeli zmarły nie spełniał w chwili śmierci warunków do otrzymywania któregokolwiek z tych świadczeń, to i prawo do renty rodzinnej nie będzie mogło zostać nabyte.
Renta z tytułu niezdolności do pracy może być rentą z ogólnego stanu zdrowia albo z tytułu wypadku w drodze do lub z pracy, jednak podział ten nie ma żadnego znaczenia przy zamianie na rentę rodzinną.
Warunki nabycia renty rodzinnej
Przez warunki nabycia renty rodzinnej należy rozumieć przeszkody, które stawiane są osobie, która utraciła żywiciela, na drodze do otrzymania świadczenia. Takie ograniczenia funkcjonują tylko wobec przyjętych na wychowanie i utrzymanie wnuków, rodzeństwa i innych dzieci, które nie są dziećmi własnymi, dziećmi drugiego małżonka lub dziećmi przysposobionymi.
Wymienieni, mimo że utracili żywiciela, prawo do renty rodzinnej nabędą tylko jeżeli spełnią jednocześnie dwa warunki:
1) zostaną przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią danego ubezpieczonego, który był ich żywicielem, chyba że śmierć nastąpiła w wyniku wypadku,
2) nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach,
Od drugiego z warunków istnieją dwa wyjątki. Jeżeli rodzice danego dziecka żyją, będzie mogło ono uzyskać prawo do renty rodzinnej po zmarłym żywicielu, jeżeli rodzice nie mogą zapewnić mu utrzymania albo ubezpieczony (utracony żywiciel) lub jego małżonek był dla danego dziecka ustanowionym przez sąd opiekunem.
Wymiar renty rodzinnej
Wysokość renty rodzinnej zależy od wysokości świadczenia przysługującego zmarłemu żywicielowi oraz od liczby osób uprawnionych. Renta rodzinna dla jednej osoby uprawnionej wynosi 85 proc. świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu. Dla dwóch osób ten wskaźnik wynosiłby 90 proc., a dla trzech i więcej uprawnionych – 95 proc. Świadczeniem stanowiącym podstawę obliczenia jest emerytura albo renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Także w sytuacji, gdy zmarły pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, rentę rodzinną wymierza się od kwoty renty, jaką otrzymywałby w wypadku całkowitej niezdolności do pracy.
W kwocie świadczenia, które stanowi podstawę obliczenia renty rodzinnej, nie uwzględnia się dodatków, które otrzymywał zmarły żywiciel, co nie wyłącza możliwości otrzymywania dodatków do renty rodzinnej, jeżeli warunki nabycia prawa do tych dodatków spełnia osoba pobierająca rentę rodzinną.
Jeżeli dana osoba uprawniona do renty rodzinnej została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz niezdolną do samodzielnego egzystowania albo osiągnęła wiek 75 lat, to osoba ta będzie uprawniona do pobierania dodatku pielęgnacyjnego do renty rodzinnej.
Zasadą jest, że wszystkim uprawnionym przysługuje jedna łączna renta rodzinna. Istnieją jednak odstępstwa – renta rodzinna podlega podziałowi między uprawnionych jeżeli:
1) do renty są uprawnione osoby małoletnie, nad którymi opiekę sprawują różne osoby,
2) podziału renty żąda pełnoletni członek rodziny,
3) zachodzą inne okoliczności uzasadniające.
Konsekwencją zasady jednej łącznej renty rodzinnej jest ponowne przeliczenie renty rodzinnej w przypadku zmiany liczby osób uprawnionych.
Zmniejszenie wysokości i zawieszenie renty rodzinnej
Wysokość renty rodzinnej, która przypada danemu uprawnionemu członkowi rodziny zmarłego zmniejsza się w sytuacji osiągnięcia przez niego przychodu ponad określoną wysokość. Jeżeli przychód przekroczy 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z danego kwartału kwota renty rodzinnej zostanie zmniejszona o wysokość przekroczenia, nie więcej jednak niż kwota wskazana w ustawie (art. 105 ust. 2 ustawy emerytalnej). Natomiast w sytuacji przekroczenia przez przychód progu 130% przeciętnego wynagrodzenia, cała część renty przypadającej na danego uprawnionego ulega zawieszeniu. Zwieszenie renty dla jednego z uprawnionych nie powoduje ponownego przeliczenia wysokości renty rodzinnej dla pozostałych osób.
W sytuacji zawieszenia dla jednego z uprawnionych prawa do renty, korzystnym będzie zgłoszenie przez niego wniosku o wyłączenie z kręgu uprawnionych do renty.
Taki wniosek o wyłączenie będzie skutkował ponownym przeliczeniem wysokości renty rodzinnej dla mniejszego kręgu uprawnionych. Osoba która złożyła taki wniosek może w każdej chwili do kręgu osób uprawnionych, co przyniesie kolejne ustalenie wysokości renty.
Zobacz również serwis: Prawa seniora