Oskarżony
Na podstawie art. 6 Kodeksu postępowania karnego oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy, o czym należy go pouczyć.
Podejrzany
Co więcej, prawo skorzystania z pomocy adwokata zostało w art. 244 § 2 Kodeksu postępowania karnego zagwarantowane także podejrzanemu. Policja zatrzymując podejrzanego, ma obowiązek natychmiastowego poinformowania go o przyczynach zatrzymania i o przysługujących mu prawach (także prawa do adwokata).
Zgodnie z żądaniem zatrzymanego należy niezwłocznie umożliwić mu nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem, a także bezpośrednią z nim rozmowę. Zatrzymujący może zastrzec, że będzie przy niej obecny.
Co dzieje się w przypadku osób, które ze względów finansowych nie mogą zatrudnić adwokata? Prawo nie przewiduje możliwości powołania adwokata z urzędu na tym etapie postępowania. Zatrzymani nieposiadający odpowiednich środków na profesjonalnego obrońcę zdani są wyłącznie na siebie. Państwo nie finansuje im pomocy.
Wniosek o przyznanie adwokata z urzędu można złożyć dopiero po pierwszym przesłuchaniu w charakterze podejrzanego. Nie jest to komfortowa sytuacja dla osób zmuszonych do korzystania z adwokata z urzędu, gdyż pomoc specjalisty przydałaby się już na etapie sporządzania zażalenia na zatrzymanie.
Pierwszy, bardzo ważny etap postępowania mogący wpłynąć na późniejsze postrzeganie zatrzymanego pozbawia gwarantowanego mu przez przepisy prawa do obrony. Należy zastanowić się, czy taki stan prawny nie narusza art. 42 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Zobacz serwis: Oskarżony
Prawo do obrony
Zgodnie z art. 42 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.
Konstytucja przyznaje prawo każdemu, a nie tylko tym, których sytuacja finansowa jest na tyle korzystna, że pozwala na opłacenie adwokata.
Zobacz serwis: Konstytucja
Wyrok Sądu Najwyższego
Już 9 lutego 2004 r. Sąd Najwyższy w swoim wyroku (V KK 194/03) stwierdził, że prawo do obrony przysługuje we wczesnych stadiach postępowania, gdy organ dokonujący zatrzymania przypuszcza, że osoba zatrzymana popełniła przestępstwo, a przypuszczenie to jest uzasadnione.
Zatrzymany nabywa prawo do obrony już z chwilą podjęcia pierwszych czynności przez organy procesowe, a nie dopiero z momentem przedstawienia zarzutów.
Zobacz: Obrońca w procesie karnym
Podstawa prawna:
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 Nr 78, poz. 483 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 1997 Nr 89, poz. 555 z późn. zm.)