Oskarżony - podejrzany

Czasem bywa tak, że mimo gorących chęci i misternego planu, sprawcy nie udaje się popełnić zakładanego przez niego przestępnego czynu. Należy jednak odróżnić sytuację, kiedy działanie sprawcy nie przebiegło dla niego pomyślnie i nie osiągnęło spodziewanych rezultatów, od sytuacji kiedy obiektywnie popełnienie danego czynu zabronionego nie jest możliwe. Konsekwencje prawne w obu przypadkach będą bowiem nieco odmienne na gruncie polskiego prawa karnego.

Osoba, która dopuściła się naruszenia prawa w niektórych przypadkach nie poniesie za to odpowiedzialności. Taka sytuacja może wystąpić na przykład w przypadku choroby psychicznej lub innego zakłócenia czynności psychicznych.

Czy osoba, którą odpowiednie służby, prokuratura podejrzewa o popełnienie czynu zabronionego jest tą złą, niegodziwą osobą? Czy człowiek, wobec którego wniesiono już akt oskarżenia do sądu jest tym, który może być krytykowany za wyrządzenie określonego zła? Te pytania stawia sobie zapewne nie jedna osoba, choć są też i tacy, którzy są przekonani o winie ludzi, wobec których toczy się postępowanie karne. Tymczasem obowiązuje domniemanie niewinności. 

Łacińskie określenie "in dubio pro reo" jest często używane w mediach i stanowi część szerszej zasady określanej domniemaniem niewinności. Jaki jest zatem zakres zasady in dubio pro reo?

Polska nie przestrzega dyrektywy 2013/48/UE. Nie istnieje system zapewniający prawa do obrony już od momentu zatrzymania. Wskazał na to Komitet ONZ Przeciwko Torturom.

Rażenie zatrzymanego paralizatorem to tortury – tak w dniu 30 stycznia 2018 r. stwierdził Sąd Rejonowy w Lublinie orzekając w sprawie 3 byłych policjantów winnych znęcania się nad dwójką zatrzymanych w izbie wytrzeźwień. Wyrok SR jest bardzo ważny bowiem jest to pierwszy raz kiedy sąd wyraźnie wskazał na to, że takie nielegalne zastosowanie paralizatora wobec zatrzymanego to tortury.

Oskarżonym stajesz się z chwilą wniesienia do sądu aktu oskarżenia. Po zamknięciu postępowania przygotowawczego otrzymasz informację o przesłaniu do sądu w Twojej sprawie aktu oskarżenia. Po otrzymaniu takiej informacji skontaktuj się biurem obsługi interesanta w sądzie, ustal sygnaturę swojej sprawy i zarezerwują akta do czytelni.

Koszty obrony z urzędu ponosi - zgodnie z art. 618 par 1 pkt 11 kodeksu postępowania karnego - Skarb Państwa. Oskarżony, któremu obrońca został wyznaczony z urzędu nie jest więc zobowiązany do pokrywania kosztów jego działania ani wynagrodzenia. Czy w wyroku kończącym postępowanie oskarżony może zostać obciążony kosztami nieopłaconej pomocy prawnej adwokata z urzędu?

Zakaz rozmów telefonicznych aresztowanego z obrońcą jest – zdaniem Trybunału Konstytucyjnego – niekonstytucyjny. W wyroku K 54/13 (z 25 listopada 2014 roku) TK potwierdził prawo tymczasowo aresztowanego do telefonicznych rozmów z obrońcą.

Fotografowanie akt sądowych nie zostało uregulowane wprost w kodeksie postępowania karnego. Stronom postępowania karnego przysługuje prawo dostępu do akt sprawy. Czy obejmuje ono także możliwość wykonania fotografii akt sądowych?

Prawo do obrony w procesie karnym zagwarantowane jest na mocy przepisów rangi międzynarodowej, konstytucyjnej oraz ustawowej. Dotychczas obrońcą w postępowaniu karnym mógł być tylko adwokat. Od 1 lipca 2015 prawo do obrony oskarżonego będzie mogło być realizowane także przez współpracę z radcą prawnym.

Prawo do adwokata przysługuje każdemu we wszystkich stadiach postępowania, a więc już od momentu zatrzymania przez Policję. W rzeczywistości osoby, które nie stać na zatrudnienie profesjonalisty, mogą złożyć wniosek o obrońcę z urzędu dopiero po przedstawieniu im zarzutów.

Warunkowy dozór Policji polega na ograniczaniu swobody oskarżonego po to, żeby był on do stałej dyspozycji sądu lub prokuratora. Środek ten stosuje się głównie po to, aby odizolować sprawcę przestępstwa od pokrzywdzonych członków rodziny.

Śledztwo i dochodzenie to formy postępowania przygotowawczego. Pomiędzy nimi występują istotne różnice formalne. Z założenia prawodawcy śledztwo jest formą podstawową a dochodzenie- uproszczoną, co przekłada się na mniejsze wymagania formalne.

Oskarżony ma prawo skorzystać z pomocy adwokata w każdym stadium postępowania karnego. Zastosowanie podsłuchu przez Policję może znacznie ograniczyć ten aspekt prawa do obrony, dlatego sprawą tą zajmie się wkrótce Trybunał Konstytucyjny.

Nie wszystkie osoby zainteresowane przebiegiem postępowania karnego mają prawo przeglądać akta. Kto i w jakich sytuacjach ma do tego prawo?

Zarówno podejrzany, jak i oskarżony mają prawo ustanowić swojego obrońcę. W niektórych wypadkach będzie to konieczne. Kiedy i w jaki sposób można ustanowić obrońcę?

Pomówienie jest przestępstwem ściganym z oskarżenia prywatnego. Oznacza to, że wyłącznie od pokrzywdzonego zależy czy sprawa przeciwko sprawcy przestępstwa zostanie wszczęta czy też nie. Prokurator zajmie się sprawą tylko wtedy, gdy wymaga tego interes społeczny.

Nie każdy nieprzychylny wpis na forum internetowym będzie uznany za pomówienie. Aby sprawca został ukarany należy wykazać, że informacje umieszczone na forum mogą poniżyć inną osobę w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego zawodu.

 Poza prawami wynikającymi z zasad demokratycznego państwa prawa, podejrzany ma również liczne obowiązki wpływające na jego sytuację procesową.

Na imprezie urodzinowej mojego kolegi spożywałem alkohol. Następnego dnia rano wsiadłem do samochodu, i gdy wracałem do domu zostałem zatrzymany przez Policję do kontroli drogowej. Pomiar alkomatem wykazał 0,30 mg alkoholu w wydychanym powietrzu. Dwa tygodnie później zostałem wezwany do prokuratury, gdzie przedstawiono mi zarzuty z art. 178a kodeksu karnego. Prokurator zaproponował mi karę 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem na okres 3 lat próby, grzywnę w wysokości 500 zł i zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na 2 lata. Nadmieniam, że nigdy wcześniej nie byłem karany. Co mam robić? Zgodzić się? Czy jeśli się nie zgodzę to fakt ten będzie miał znaczenie przy rozstrzyganiu sprawy przez sąd?

Oskarżony w stosunku do którego ustawa nie przewiduje obowiązku posiadania obrońcy, (tzw. obrony obligatoryjnej) a którego nie stać na wyznaczenie adwokata z wyboru może wystąpić do sądu o wyznaczenie adwokata z urzędu jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Uwaga ta dotyczy również strony, której nie stać na ustanowienie w sprawie pełnomocnika. Należy podkreślić, iż niezależnie od sposobu jego umocowania obrońca lub pełnomocnika zawsze mają obowiązek dołożenia należytej staranności w prowadzeniu danej sprawy.

Osoba ubiegająca się o przyznanie obrońcy z urzędu musi złożyć odpowiedni wniosek do prezesa sądu właściwego do rozpoznania sprawy. Bardzo ważne jest również, aby w tym wniosku udowodniła, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony ze względu na swoją trudną sytuację rodzinną i majątkową.

Aby móc ubiegać się o przedterminowe zwolnienie sprawca musi odbyć część kary. O tym, jaka część kary musi zostać wykonana decydują przepisy prawa. Co do zasady skazany musi odbyć połowę orzeczonej kary.

Nie każda osoba, skazana prawomocnym wyrokiem traktowana jest przez całe, życie jako przestępcy. Po pewnym czasie albo po ziszczeniu się pewnych okoliczności skazanie uznaje się za niebyłe. Zgodnie z przepisami prawa w takiej sytuacji mówimy o zatarciu skazania.