W kodeksie postępowania karnego przeszukanie zostało uregulowane w rozdziale XXV. Przeszukanie pomieszczeń i innych miejsc (np samochodu, garażu, komórki) można dokonać w celu zatrzymania bądź przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej, podejrzanego i oskarżonego a także w celu znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie lub podlegających zajęciu w postępowaniu karnym. Podstawą do dokonania takich czynności jest powzięcie przez organ procesowy (najczęściej jest nim Policja) uzasadnionego podejrzenia że osoba podejrzana lub przedmioty o których mowa znajdują się w danym miejscu.
Przeszukania może dokonać prokurator albo na polecenie sądu lub prokuratora Policja bądź inny organ uprawniony do tej czynności na podstawie odrębnej ustawy (np. Straż Graniczna, ABW, CBA). W przypadku wykonywania polecenia sądu lub prokuratora, osobie u której przeszukanie ma być dokonane okazuje się postanowienie o przeszukaniu wydane przez właściwy sąd lub prokuratora.
W przypadkach niecierpiących zwłoki przeszukania można dokonać na podstawie nakazu przeszukania zatwierdzonego przez kierownika jednostki Policji dokonującej przeszukania, bądź na podstawie legitymacji funkcjonariusza Policji.
Niezwłocznie po dokonaniu przeszukania na podstawie nakazu przeszukania lub legitymacji służbowej Policja występuje do właściwego miejscowo prokuratora z wnioskiem o zatwierdzenie przeszukania i takie postanowienie w ciągu 7 dni od dokonania czynności doręcza uprawnionej osobie. Postanowienie o zatwierdzeniu przeszukania doręcza się na żądanie osoby zgłoszone do protokołu. O takim uprawnieniu poucza funkcjonariusz dokonujący czynności.
Zobacz: Środki przymusu bezpośredniego stosowane przez Policję
Tryb dokonywania przeszukania
Przed rozpoczęciem przeszukania należy powiadomić osobę u której ma być ono przeprowadzone o celu czynności i wezwać do dobrowolnego wydania poszukiwanej osoby lub przedmiotów. Osoba u której dokonywane jest przeszukanie ma prawo być przy tym obecna. Osoba taka ma prawo również przybrać do czynności inną wskazaną przez siebie osobę, jeżeli nie utrudni to w istotny sposób lub uniemożliwi przeprowadzenia przeszukania. Również funkcjonariusz prowadzący może przybrać do czynności osobę trzecią. Jeżeli na miejscu nie ma gospodarza lokalu, do czynności można przybrać dorosłego domownika lub sąsiada.
Przeszukanie powinno być dokonane zgodnie z celem tej czynności. Należy przy jej wykonywaniu zachować umiar oraz uszanować godność osób wobec których ta czynność jest podejmowana. Przedmioty dobrowolnie wydane lub odnalezione w wyniku przeszukania są zabierane bądź oddawane na przechowanie osobie godnej zaufania. Osoba, która zobowiązana została do przechowywania takich przedmiotów musi na każde żądanie policji, prokuratora lub sądu je przedstawić. Osobom zainteresowanym po dokonaniu czynności wręcza się pokwitowanie z opisem zatrzymanych przedmiotów.
Zatrzymane przedmioty, które stały się zbędne dla postępowania po ich wykorzystaniu zwraca się uprawnionej osobie. W taki sam sposób postępuje się w przypadku nie wydania w ciągu 7 dni od czynności postanowienia o zatwierdzeniu przeszukania. Rzeczy, których posiadanie jest zabronione (broń, amunicję, narkotyki, materiały wybuchowe i radioaktywne, substancje trujące, etc) przekazuje się do właściwych urzędów lub instytucji.
Przeszukanie w porze nocnej
Przeszukania w porze nocnej (w godz. 22:00-6:00) w miejscach zamieszkiwanych (np. mieszkanie, wynajęty pokój, stancja) można dokonać wyłącznie w nie cierpiących zwłoki przypadkach. Pomieszczenia dostępne dla nieograniczonej liczby osób (hotele, schroniska, noclegownie) lub służące do przechowywania przedmiotów (np. przechowalnia bagażu na dworcach) można przeszukiwać również w porze nocnej.
Przeszukanie rozpoczęte przed 22:00 można kontynuować pomimo nastania pory nocnej
Zażalenie
Na postanowienie dotyczące przeszukania służy zażalenie, które wnosi się do właściwego miejscowo prokuratora nadrzędnego za pośrednictwem prokuratora, który wydał bądź zatwierdził postanowienie o przeszukaniu. Zażalenie przysługuje osobom, których prawa zostały naruszone.
Zobacz również serwis: Sprawy karne