O odpowiedzialności za wykroczenia decydują te same elementy, które stanowią o istocie przestępstwa, czyli przede wszystkim wina i bezprawność czynu. Wykroczenie jest jednak w stosunku do przestępstw traktowane zdecydowanie łagodniej, o czym świadczą nawet same kary, są mniej surowe.
Wykroczenie można popełnić zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie. Z wykroczeniem popełnionym umyślnie mamy do czynienia wtedy, gdy sprawca ma zamiar popełnienia czynu zabronionego, a więc chce ten czyn popełnić albo przewidując taką możliwość, godzi się na to. Natomiast wykroczenie popełniane nieumyślnie będzie miało miejsce wtedy, gdy sprawca, nie mając zamiaru jego popełnienia, mimo to popełnia je, nie zachowując ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.
Na sprawcę wykroczenia poza karami może zostać nałożony środek karny. Środkami karnymi są zakaz prowadzenia pojazdów, przepadek przedmiotów, nawiązka, obowiązek naprawienia szkody, podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości w szczególny sposób oraz inne środki karne określone przez ustawę.
Zakaz prowadzenia pojazdów orzeka się na okres od 6 miesięcy do 3 lat. Przepadek przedmiotów obejmuje narzędzia lub inne przedmioty, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia wykroczenia, a czasami także przedmioty pochodzące bezpośrednio lub pośrednio z wykroczenia. Podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości orzeka się tylko wtedy, gdy może mieć to znaczenie wychowawcze.
Poprzednio w sprawach o wykroczenia orzekały kolegia do spraw wykroczeń. Obecnie zajmują się tym sądy grodzkie. Sąd wymierza karę według swego uznania w granicach przewidzianych za dane wykroczenie przez ustawę. Czyli sąd decyduje sam, jaką karę wymierzyć, nie może jednak ukarać sprawcy wykroczenia surowszą karą niż ta, jaką za dane wykroczenie przewiduje kodeks wykroczeń. Wymierzając karę, sąd ocenia stopień społecznej szkodliwości czynu. Bierze też pod uwagę cele kary w zakresie społecznego oddziaływania oraz cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma ona osiągnąć w stosunku do ukaranego.
Wymierzając karę, sąd bierze też pod uwagę rodzaj i rozmiar szkody wyrządzonej wykroczeniem, stopień winy, pobudki, sposób działania, stosunek do pokrzywdzonego, a także właściwości, warunki osobiste i majątkowe sprawcy, jego stosunki rodzinne, sposób życia przed popełnieniem i zachowanie się po popełnieniu wykroczenia.
W pewnych przypadkach w stosunku do sprawcy czynu można poprzestać na zastosowaniu pouczenia, zwróceniu uwagi, ostrzeżeniu lub na zastosowaniu innych środków oddziaływania wychowawczego.