Sytuacje, w których sąd może wyrokować na posiedzeniu można przedstawić z podziałem na etap procesu w jakim to następuje.
Wyroku na posiedzeniu wydawane w pierwszej instancji
Sytuacja wyrokowania przez sąd pierwszej instancji na posiedzeniu wystąpi w trzech przypadkach:
- przy wydawaniu wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne (art. 339 § 1 pkt. 2 Kodeksu postępowania karnego), sąd rozpatruje wniosek o warunkowe umorzenie postępowania w dwóch sytuacjach: po pierwsze – kiedy taki wniosek złoży prokurator po zakończeniu postępowania przygotowawczego (zastępuje on akt oskarżenia), a po drugie w sytuacji, w której nawet gdy prokurator złożył akt oskarżenia, ale zdaniem prezesa sądu istnieje możliwość takiego zakończenia postępowania sądowego. Przesłanki wydania wyroku warunkowo umarzającego określa art. 66 Kodeksu postępowania karnego. W posiedzeniu sądu mogą wziąć udział strony, a jest to dla nich obligatoryjne gdy tak zarządzi prezes sądu;
- przy wydaniu wyroku uwzględniającego złożony w akcie oskarżenia wniosek o skazanie oskarżonego bez przeprowadzania rozprawy w trybie art. 335 Kodeksu postępowania karnego (art. 339 § 1 pkt. 2), wniosek o skazanie bez rozprawy jest załącznikiem do aktu oskarżenia wnoszonego przez prokuratora. Zawiera on wniosek o wydanie wobec oskarżonego kary uzgodnionej wcześniej z oskarżonym (jest to tzw. porozumienie karno - procesowe);
- przy wydaniu wyroku nakazowego (art. 339 § 3 pkt.7 Kodeksu postępowania karnego), wyrok nakazowy wydawany jest w tzw. postępowaniu nakazowym, które jest odmianą szczególnego trybu procesu karnego. Wydawany jest przy spełnieniu szeregu warunków określonych w Kodeksu postępowania karnego, z których najistotniejszym jest brak wątpliwości co do winy i sprawstwa oskarżonego. Wyrok nakazowy jest jedynie propozycją kary (coś jak propozycja przyjęcia mandatu), można odmówić przyjęcia tej kary poprzez złożenie tzw. sprzeciwu do sądu w terminie 7 dni od doręczenia stronie wyroku. Sprzeciw nie musi zawierać uzasadnienia decyzji oskarżonego ani zarzutów wobec wyroku.
Zobacz portal: Prawnik.pl
Wyrok wydawany na posiedzeniu przez sąd drugiej instancji
Rozpatrywanie sprawy przez sąd odwoławczy ma miejsce wówczas gdy jedna ze stron procesu nie zgadza się z wyrokiem sądu pierwszej instancji i wnosi od niego apelację. Sąd drugiej instancji proceduje dopiero wówczas gdy stwierdzi formalną prawidłowość tej apelacji (tj. zbada czy wniósł ją uprawniony podmiot, czy uczynił to w terminie oraz czy apelacja spełnia wymogi pisma procesowego).
Po zapoznaniu się z apelacją strony sąd drugiej instancji może skierować sprawę na posiedzenie i wydać wyrok uchylający zaskarżone orzeczenie oraz przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia z urzędu w sytuacji, w której stwierdzi zaistnienie tzw. bezwzględnej przesłanki odwoławczej wskazanej w art. 439 Kodeksu postępowania karnego. Przepis ten ustanawia przesłanki, które zawsze powodują konieczność uchylenia danego wyroku i są badane przez sądy z urzędu.
Zobacz: Wymierzanie kar
Wyrok wydawany na posiedzeniu przy rozpoznawaniu nadzwyczajnych środków odwoławczych
Wskazana sytuacja (wydania wyroku na posiedzeniu) może mieć miejsce zarówno w odniesieniu do rozpatrywania przez Sąd Najwyższy kasacji, jak i w sytuacji rozpoznawania przez odpowiedni sąd wniosku strony o wznowienie postępowania.
Rozpoznania kasacji strony na posiedzeniu może mieć (zgodnie z treścią przepisów Kodeksu postępowania karnego) miejsce w trzech sytuacjach:
- gdy Sąd Najwyższy uwzględnia kasację w całości wobec jej oczywistej zasadności,
- gdy Sąd Najwyższy oddala kasację z uwagi na jej oczywistą bezzasadność,
- gdy ustawa stanowi, że sąd proceduje na rozprawie.
W odniesieniu do sytuacji rozpoznawania wniosku o wznowienie postępowania należy wskazać, iż sąd zawsze proceduje na posiedzeniu w składzie trzyosobowym.
Wyrok sądu może zapaść tylko w przypadku uwzględnia takiego wniosku i może przyjąć następujące formy:
- wyroku uchylającego prawomocny wyrok i przekazującego sprawę właściwemu sądowi do rozpoznania,
- wyroku uchylającego prawomocny wyrok i uniewinniający skazanego (w sytuacji uznania, że miało miejsce oczywiście niesłuszne skazanie),
- wyroku uchylającego prawomocny wyrok i umarzający postępowanie karne w całości.
Zobacz również serwis: Sprawy karne