Jak wiemy prawodawca kościelny stawia określone wymogi do ważnego zawarcia małżeństwa, to jednocześnie przyjmuje także możliwość nieważnego jego zawarcia. Możliwość taka zachodzi, gdy miała miejsce liturgiczna celebracja, a z powodu pominięcia jakiegoś wymogu prawa przypisanego do ważności związek nie zaistniał, mówiąc inaczej: został zawarty nieważnie. Z całą stanowczością podkreślić jednak trzeba, że brak u jednego lub obojga nupturientów świadomości pominięcia określonego wymogu przypisanego do ważności małżeństwa nie ma żadnego znaczenia dla waloru prawnego ich związku. Znaczenie nie mają także wszelkie okoliczności, które zaistniały dopiero po zawarciu ważnego małżeństwa.
Zobacz: Porada prawna
Ustawodawca kościelny jednak, stojąc na straży małżeństwa, ze względu na doniosłość prawną i sakramentalność małżeństwa wprowadził domniemanie, w myśl którego każde małżeństwo zawarte w formie kanonicznej należy uważać za ważne tak długo, aż nie udowodni się czegoś przeciwnego. Dlatego też sprawa dowodzenia nieważności małżeństwa oddana jest instytucji i instancji obiektywnej – sądowi kościelnemu, ponieważ subiektywne oceny co do ważności zawartego małżeństwa nie mają żadnej mocy prawnej. Tym samym jedynie trybunały kościelne są wyłącznie uprawnione i kompetentne do prowadzenia spraw, w drodze kanonicznego procesu sądowego o stwierdzenie nieważność małżeństwa, a nie często błędnie nazywanego „rozwodu kościelnego”.
Zobacz: Rozwiązanie małżeństwa pełnią władzy papieskiej
Kościół bowiem czuje się kompetentny do prowadzenia takiego procesu, gdyż jego przedmiotem pozostaje istnienie małżeństwa co najmniej jednego z jego wiernych, a przede wszystkim fakt, iż małżeństwo jest jednym z siedmiu sakramentów ustanowionych przez Chrystusa. Dlatego też uprawniony trybunał, ze względu na doniosłość sprawy i jej ewentualne skutki każdy proces prowadzi zawsze kolegialnie, tj. w składzie trzech sędziów zawodowych z oficjałem ( wikariuszem sądowym ) lub wice oficjałem ( wikariuszem pomocniczym ) jako przewodniczącym. Cechą charakterystyczną procesu jest także fakt, iż występuje w nim obrońca węzła małżeńskiego, którego zadaniem jest przedkładanie sądowi argumentów świadczących za ważnością małżeństwa, którego celem pozostają trzy dobra: potomstwo, wiara i sakrament. Tym samym ewentualny brak zainteresowania tymi sprawami przez Kościół byłby szczególnie groźny ze względu na dostrzegane przeze mnie, w codzienne praktyce adwokackiej, nieporozumienia dotyczące naturalnej tożsamości małżeństwa i rodziny.
Zobacz serwis: Rozwody