Po złożeniu skargi powodowej (czasami tytuły, na podstawie których przebiega proces zostają zaproponowane np. w sądzie kościelnym na podstawie rozmowy ze stroną, bądź też na podstawie treści pozwu, co oznacza, iż strona nie musi wprost formułować na sposób prawny konkretnej przyczyny; pomijam pomoc, którą można uzyskać w parafii) jest miesięczny okres na jej przyjęcie (kan. 1506 KPK).
Zdarza się, iż do tego czasu strona otrzymuje informację o konieczności dokonania wskazanych przez sąd poprawek, bądź dowiaduje się o odrzuceniu pozwu, jak i równocześnie poinformowana zostaje o możliwości apelacji od tej decyzji (kan. 1505 §4 KPK).
Znana jest też praktyka, iż przy przyjęciu skargi powodowej, zostaje ona przesłania stronie pozwanej (można też prosić o zaznajomienie się z nią w Trybunale Kościelnym, gdy istnieje podejrzenie, iż strona może wykorzystać w jakiś negatywny sposób jej treść) celem ustosunkowania się do niej. I znowu, przy skardze wzajemnej, tj. zwłaszcza, gdy strona przeciwna zaproponuje jakiś nowy tytuł, to może ona zostać przesłana stronie powodowej celem zajęcia stanowiska.
Zwykle sąd przyjmuje tytuły zgłaszane przez obie strony, gdy są one uzasadnione i poparte odpowiednimi dowodami, nawet przy sprzeciwie jednej ze stron, bowiem to dopiero proces wykaże, na podstawie jakiej prawnej przyczyny związek jest nieważny. Tak złożone oświadczenia stron przekazane są sędziemu, obrońcy węzła małżeńskiego, aby sformułowali oni pytania.
Oczywiście także strony mogą na jakieś wskazać (kan. 1533 KPK).
Kolejnym etapem jest złożenie oświadczeń przez strony w sądzie. Zanim do tego jednak dojdzie, to strony są zapytywane o możliwość pojednania się ze sobą, o wyrażenie zgody na skład trybunału wyznaczony do ich sprawy, o tytuły prawne, które winni potwierdzić, poinformowane są też o kosztach sądowych itp.. W trakcie przesłuchania nie dochodzi do konfrontacji stron (kan. 1678 §2 KPK). Zatem strony składają swoje oświadczenia oddzielnie w obecności sędziego, na końcu zaś zostaną one odczytane przez notariusza, aby ewentualnie nanieść jakieś w nich zmiany (kan. 1569 §1 KPK). Ja zawsze sugeruję stronom, aby Ich oświadczenia nie były tylko zwykłym powtórzeniem tego, co już zostało przez nie napisane, ale aby podały one nowe fakty. Upłynął już bowiem jakiś czas od napisania skargi powodowej do wezwania ich na przesłuchanie. Czas ten winien był zostać wykorzystany na przypomnienie sobie nowych faktów, być może na postaraniu się o nowe dowody, które przy okazji można wnieść. Stąd też wynika pośrednio konieczność kolejnego sporządzenia pytań, tym razem już dla świadków a po przesłuchaniu - stron. Ich przesłuchanie odbywa się analogicznie jak przesłuchanie stron. Warto jednak zauważyć, iż gdy istnieje niebezpieczeństwo utraty jakiegoś zeznania, wówczas przesłuchanie świadków może mieć miejsce nawet przed zawiązaniem sporu (np. niebezpieczeństwo śmierci świadka) (kan. 1529 KPK).
Przy tej okazji chciałabym poruszyć jeszcze inne znaczące kwestie. A mianowicie, istnieje możliwość przesłuchania np. w swojej parafii. Jest to szczególnie dogodne, gdy istnieje duża odległość między miejscem zamieszkania a siedzibą sądu, z racji wieku, stanu zdrowia, zajęć itp. Niemniej warto wziąć też pod uwagę to, iż gdy złożenie zeznań, oświadczeń nastąpi w sądzie, w obecności pracownika specjalizującego się w prawie kanonicznym, to nie będzie konieczności uzupełniania później w jakiś sposób materiału dowodowego. W końcu, gdy istnieje obawa, iż ze zeznania może wyniknąć jakieś niebezpieczeństwo, wówczas można wystąpić z prośbą o utajnienie np. swoich danych z poszanowaniem prawa do obrony strony.
Gdy proces przebiega z tytułu wymagającego udziału biegłego, wówczas kolejną fazą jest poddanie się zwykle badaniom strony, wobec której biegły winien sporządzić opinię.
Także sędzia, obrońca węzła, strony mogą postawić pytania, na które winien odpowiedzieć ekspert (kan. 1577 §1 KPK).
Kolejnym krokiem, niekoniecznie jednak mającym miejsce akurat w tym momencie z racji zróżnicowanej praktyki sądowej, jest sporządzenie uwag przez obrońcę węzła małżeńskiego.
Zobacz również: Obrońca węzła małżeńskiego w procesie kościelnym
Następnym punktem w procesie jest publikacja akt, zwana inaczej ich odczytem, podczas której strony, ich pełnomocnicy, adwokaci mogą zaznajomić się z aktami sprawy (kan. 1598 §1 KPK). Zagadnieniu temu został poświęcony odrębny artykuł, ale w skrócie warto z niego tylko powtórzyć, iż do momentu zbierania dowodów strona po wglądzie do akt może dojść do wniosku o zaproponowaniu nowych dowodów czy nawet nowej przyczyny (kan. 1598 §2 KPK). Dokonuje się to w piśmie obrończym. Już poza zamknięciu postępowania dowodowego istnieje też możliwość zajęcia stanowiska wobec akt sprawy, ale jednak już bez wniesienia nowych dowodów, czy zaproponowaniu nowego tytułu.
Po zamknięciu postępowania dowodowego jest czas przygotowywania przez Sędziów wyroku. Gdy zostanie wydany wyrok pozytywny, wówczas akta zostają automatycznie przekazane sądowi II Instancji (kan. 1682 §1 KPK), gdy negatywny, to wtedy stronom przysługuje prawo do apelacji. Pomijam kwestię rzadko spotykaną o odwołaniu się od pozytywnego wyroku, przez który jednak strona czuje się pokrzywdzona. Owszem Trybunał Apelacyjny (także przez niego rozumiemy Najwyższy Trybunał Roty Rzymskiej – kan. 1444 §1 nr 1 KPK) przyjmie pismo apelacyjne bez podania przez apelującą stronę nowych dowodów (kan. 1634 §1 KPK), ale zalecane byłoby ich podanie. Nie chodzi bowiem tylko o zajęcie stanowiska wobec wyroku sądu niższej Instancji, ale o należyte zbadanie sprawy. Stronom przysługuje również prawo do prośby o przyjęcie nowego tytułu (kan. 1683 KPK). O tym czy zostanie on przyjęty, decyduje sąd. Jeśli tak, to to np. w przypadku wyroku pozytywnego potwierdzenie następuje przez Trybunał Roty Rzymskiej. Postępowanie Trybunału Apelacyjnego przy wyroku pozytywnym polega albo na potwierdzeniu dekretem wyroku I Instancji, albo na przyjęciu sprawy do zwyczajnego jej rozpatrzenia, a zatem podobnego, jaki miał miejsce w instancji pierwszej (kan. 1684 §1 KPK).
Aby móc zawrzeć związek małżeński po uprzednio już zawartym istnieje wymóg dwóch pozytywnych wyroków dla obu stron procesowych. Przy niektórych tytułach może pojawić się zakaz, wówczas strona nim związana zobligowana jest do prośby o jego cofnięcie (kan. 1684 §1 KPK) .
Polecamy serwis: Rozwody