Zgłoszenie nabycia spadku w innej formie niż na formularzu SD-Z2
W lutym Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek wskazywał na trudności związane z procedurą uzyskania zwolnienia w podatku od spadków i darowizn dla osób najbliższych.
„Ze skarg obywatelskich, które wpływają do mojego Biura jednoznacznie wynika, że w wielu przypadkach spadkobiercy czują się bezradni i zagubieni, gdyż nie potrafią odnaleźć się w gąszczu niezrozumiałych dla nich regulacji prawnych. Często nie mają świadomości, że nabycie przez nich spadku powoduje określone skutki podatkowe, z których mogą być zwolnieni, tylko pod pewnymi warunkami (konieczność zgłoszenia nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego). W praktyce najwięcej sporów obywateli z organami podatkowymi koncentruje się wokół sposobu obliczenia wspomnianego 6-miesięcznego terminu, a także wokół okoliczności zgłoszenia ww. nabycia w innej formie, niż na formularzu SD-Z” – pisał RPO premiera Mateusza Morawieckiego jako p.o. ministra finansów.
Pogląd rzecznika zgodnie z którym „ustanowiony wymóg zgłoszenia nabycia na określonym formularzu należy uznać jedynie za wymóg natury technicznej, mający na celu ułatwienie organom i podatnikom dokonania stosownego zgłoszenia zapewniającego uzyskanie niezbędnych informacji potrzebnych do zwolnienia” podzielił w całości Sekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Artur Soboń.
„Ustawodawca statuując zwolnienie nie wskazał, że warunkiem koniecznym dla skorzystania z tej preferencji podatkowej jest dokonanie zgłoszenia wyłącznie na formularzu SD-Z2. Niedopuszczalne jest zatem, aby organy podatkowe odmawiały prawa do zwolnienia, gdy podatnik dokona zgłoszenia rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w innej formie, niż na formularzu SD-Z2, w tym jeśli dokona zgłoszenia na piśmie lub do protokołu” – podkreśla wiceminister w piśmie do RPO z 24 marca 2022 r.
Dodaje też, iż „21 lutego 2022 r. wystosowane zostało do wszystkich Dyrektorów Izb Administracji Skarbowej pismo (nr DOP10.845.29.2022), w zaleceniami dotyczącymi prawidłowego stosowania przepisów prawa, w tym w zakresie uznania za spełnienie warunku zwolnienia od podatku dokonanie zgłoszenia nabycia w innej formie, niż na formularzu SD-Z2”. W piśmie tym przypomniano też o niedopuszczalności odmowy przyjęcia zgłoszenia SD-Z2 w sytuacji, gdy podatnik przy jego składaniu nie przedstawi dowodów potwierdzających nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych, albo stopień pokrewieństwa czy powinowactwa w stosunku do zbywcy. Dotyczy to też sytuacji, gdy SD-Z2 w opinii pracownika zostałoby złożone po terminie uprawniającym do skorzystania ze zwolnienia.
„Organ podatkowy powinien przyjąć zgłoszenie i wnikliwie rozpatrzyć całokształt sprawy, a w przypadku wątpliwości wyjaśnić je z udziałem osoby uprawnionej” – czytamy w piśmie do RPO.
Problem z terminem
Rzecznik Praw Obywatelskich w swoim piśmie odnosił się również do spraw obywateli, w przypadku których termin na złożenie formularza potrzebnego do zwolnienia podatkowego z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn upływał w okresie obowiązywania najsurowszych obostrzeń. Jak wskazuje rzecznik obywatele domagali się wydłużenia terminu, powołując się na art. 15zzr ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.
Ministerstwo Finansów stoi jednak na stanowisku, iż przepisów prawa podatkowego nie należy utożsamiać z szeroko rozumianym prawem administracyjnym. Nierozpoczęcie lub zawieszenie biegu terminów przewidzianych przepisami prawa administracyjnego, o którym mowa w art. 15zzr ust. 1 ustawy covidowej nie dotyczy – zdaniem MF - terminów określonych w Ordynacji podatkowej i ustawach podatkowych.
Konieczne zgłoszenie
Jednym z istotnych punktów pisma rzecznika była prośba o przedstawienie stanowiska co do zasadności rezygnacji przez ustawodawcę z wymogów formalnych warunkujących prawo do uzyskania zwolnienia podatkowego po odziedziczeniu majątku przez osoby najbliższe. Chodzi tu o konieczność dokonania zgłoszenia nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych w 6-miesięcznym terminie.
„W ocenie Ministerstwa Finansów, całkowita rezygnacja z warunków formalnych w postaci dokonania zgłoszenia majątku nabytego w drodze dziedziczenia, od którego spełnienia zależy prawo do skorzystania ze zwolnienia podatkowego przez osoby najbliższe, nie wydaje się zasadna z punktu widzenia prawidłowości działania i szczelności systemu podatkowego. Przyjęte środki w postaci zgłoszenia nabytego majątku organom podatkowym służą realizacji ważnego celu przyjętego przez ustawodawcę.” – odpowiedział wiceminister finansów.